Foetussen in stukken gehakt, vrouwen onthoofd,... Congo staat op de rand van humanitaire crisis

Door de recente escalatie van etnisch geweld in het zuidoosten van het land zijn miljoenen mensen ontheemd geraakt. Veel van hen lijden honger. Alleen al in het afgelopen jaar sloegen bijna 2 miljoen mensen op de vlucht voor het conflict, waarvan 850.000 kinderen. Een deel van de vluchtelingen ging naar buurlanden Angola en Zambia. DRC had in 2016 al het hoogste aantal nieuwe ontheemden ter wereld.

Afgelopen maand noemden de Verenigde Naties (VN) Congo een humanitaire noodsituatie van ‘niveau 3’, de hoogst mogelijke classificatie en vergelijkbaar met Irak, Syrië en Jemen. “De alarmbellen klinken luid en duidelijk”, zegt de Ulrika Blom, landdirecteur bij de Noorse Vluchtelingenraad (NRC). “Niveau 3 wordt alleen geactiveerd bij de meest complexe en uitdagende noodsituaties, als een volledig hulpsysteem opgeschaald moet worden om tegemoet te komen aan de kolossale noden.”

Volgens het Wereldvoedselprogramma (WFP) hebben meer dan 3 miljoen mensen in de regio Kasai te maken met ernstige voedseltekorten, die honger en ondervoeding verergeren. “Meer dan 250.000 kinderen kunnen in de komende maanden verhongeren in Kasai als ze niet tijdig goed eten krijgen”, zegt WFP-directeur David Beasley.

De NRC zegt dat meer dan 80 procent van de mensen in opvangkampen in de provincie Tanganyika geen proper drinkwater hebben, wat de kans op cholera-uitbraken vergroot.

Zowel het WFP als de NRC hebben hun hulp hebben opgeschaald, maar hun mogelijkheden blijven beperkt door gebrek aan geld en bewegingsvrijheid.

Verschillende actieve milities, het slechte wegennetwerk en het aankomende regenseizoen bemoeilijken de humanitaire hulpacties ook. Snelle interventie is noodzakelijk om het conflict te stoppen en de humanitaire noden te verlichten. Op die manier moet “langdurige chaos” voorkomen worden, zegt Beasley.

Hoewel sommige gezinnen zijn teruggekeerd naar hun dorpen in Kasai durven mensen volgens de man meestal niet op het land te gaan werken uit angst voor nieuwe aanvallen. “Ik heb met veel vrouwen en kinderen gesproken die alleen maar bezig zijn met overleven. Dat is hartverscheurend en onacceptabel”, zegt Beasley.

Blom hoopt dat de classificatie ‘niveau 3’ leidt tot extra financiering die flexibel inzetbaar moet zijn. Zo valt Noord-Kivu, waar het grootste aantal vluchtelingen wordt opgevangen, niet onder de classificatie. Blom zegt dat in Noord-Kivu minder geweld is dan in Kasai, maar dat dat kan veranderen door de onvoorspelbare aard van het conflict.

“Als er extra geld vrijkomt, moet dit flexibel inzetbaar zijn, zodat we het kunnen gebruiken op plaatsen waar de nood het hoogst is. Er hangen levens van af”, waarschuwt ze.

Door de langdurige oorlog in Congo hebben 8 miljoen mensen hulp en bescherming nodig. De meest recente opleving van de crisis is deels aangewakkerd door de weigering van president Joseph Kabila om op te stappen nadat zijn mandaat was afgelopen in december 2016.

Beasley zegt vreselijke verhalen gehoord te hebben van overlevenden, zoals verhalen over onthoofdingen en seksueel geweld. “In de regio Kasai gebeuren afschuwelijke dingen waar je eigenlijk liever niet over praat.”

Ooggetuigen beweerden onder meer tegenover medewerkers van het OHCHR dat bij twee zwangere vrouwen de foetus werd verwijderd en in stukken gehakt en twee andere vrouwen, die beschuldigd werden van hekserij, werden onthoofd.

Onder de overlevenden bevond zich ook een vrouw die zei te zijn verkracht met de loop van een geweer, een paar uur nadat ze was bevallen. “Ik deed alsof ik dood was en verborg de baby onder mijn lichaam”, zei ze. Haar baby zou tweemaal in het hoofd geschoten zijn.