Zimbabwe: paleisrevolutie die voor het volk niets verandert

Het was al een tijdlang duidelijk dat er scheuren zaten in de regeringspartij ZANU-PF, die al aan de macht is sinds Robert Mugabe (93) in 1980 de macht greep.  De oude politicus had aangekondigd dat hij ook nog zou opkomen bij de verkiezingen van volgend jaar. "Desnoods vanuit zijn doodskist", zo deed zijn 52-jarige vrouw Grace Mugabe er nog een schepje bovenop. 

Grace Mugabe zag zichzelf een beslissende rol weggelegd om haar man op te volgen en ook Mugabe zelf wilde de macht koste wat het kost binnen zijn eigen kleine entourage houden. Dat leidde tot onrust onder de veteranen van de onafhankelijkheidsstrijd. Steeds meer kompanen die samen met Mugabe hadden gestreden om het toenmalige Rodesië vrij te krijgen, werden uit belangrijke functies ontheven. De meest opmerkelijke verliezer was Mugabe's 'kroonprins', zijn oude strijdmakker Emmerson Mnangagwa (zie foto), die vorige week werd ontslagen. 

Mnangagwa had zijn sporen verdiend in de onafhankelijkheidsstrijd. Zijn bijnaam was 'Ngwena' of 'de krokodil', omdat hij aan het hoofd stond van de zogenoemde 'Krokodillenbende', die flink tekeer ging in de strijd tegen het blanke minderheidsregime van Ian Smith in Rodesië.  De interne machtsstrijd die nu culmineert is die tussen de groep rond Mnangagwa, symbolisch de Lacoste-groep, met veel aanhang bij het leger, en aan de andere kant de zogenoemde G-40 of Generation 40. Daarin zitten jongere ZANU-PF-leden, onder meer van de jeugdliga van de partij.  Ze steunen voluit de kandidatuur van Grace Mugabe. Geen wonder dat de leider van de jeugdliga gisteren als een van de eersten werd opgepakt, schrijft de liga op twitter.  

Dit is een interne kwestie, een spierballengevecht binnen de partij die al sinds 1980 Zimbabwe in een ijzeren greep houdt en vooral op het platteland nog veel aanhang heeft.  De oppositiepartij MDC van Morgan Tsvangirai komt er niet bij te pas. Zijn partij is verdeeld en heeft bij de vorige verkiezingen nauwelijks democratische marge gehad om oppositie te kunnen voeren.  Het zal  mogelijk niet lang meer duren voor Mnangagwa, die volgens de laatste berichten was gevlucht, aan de macht zal worden gebracht.  De oude Mugabe en zijn gezin zouden worden vastgehouden, maar waar ze zitten is niet duidelijk. 

Een militaire coup - zeker een door de oude garde -   heeft altijd een genadeloze ondertoon van rancune en van machtsvertoon dat kan leiden tot een uitbraak van geweld.  Dat is het laatste waar de Zimbabwanen op stonden te wachten. Zij zijn het politieke machtsspel al jarenlang beu, maar ze zijn zodanig murw geslagen door de economische malaise en de ijzeren vuist van het regime dat er nauwelijks ruimte was voor protest van onderuit. Alleen de beweging "This Flag"  kwam al eens in de sociale media met een oproep tot verandering, maar veel succes heeft ze niet echt. 

Dat is het verschil met Afrikaanse landen als Burkina Faso, Gambia, waar een breed gedragen beweging de lang zittende presidenten op een vreedzame manier hebben opzijgeschoven. Zelfs in landen waar de machthebbers zich vastklampen zijn er hoopvolle signalen dat burgerbewegingen  op zijn minst de internationale gemeenschap wakker schudden met hun vreedzame roep naar democratisering. 

In Congo bijvoorbeeld, hebben tegenstanders van president Kabila vandaag opgeroepen tot een zoveelste dag van burgerlijke ongehoorzaamheid. De ordediensten hebben er al mee gedreigd om elke vorm van manifestatie neer te slaan. Maar voor het eerst steekt ook de VN zijn nek uit, ze waarschuwt dat iedereen het recht heeft om zijn stem te verheffen op een kalme en vreedzame manier. 

Geen wonder dat de Zimbabwanen angstig afwachten wat de de komende uren en dagen zal gebeuren : een volledige instorting van het regime, met veel geweld?  De ene potentaat die de andere zonder al te veel bloedvergieten vervangt? Afrekeningen?  Een vriend in de buurt van Huruve, schreef me : "al wat ik doe is geld bijeen zoeken om tenminste mijn vrouw en kind naar het platteland te kunnen sturen." Want zoals het spreekwoord zegt: "als twee olifanten vechten, wordt het gras vertrappeld".