Waarom slepen de zware coalitieonderhandelingen in Duitsland zo lang aan?

© Belga
Kamiel Vermeylen

Na de verkiezingen van 24 september zijn de Duitse partijen volop bezig aan de snuffelronde om tot concrete coalitiegesprekken te komen. Maar de gesprekken verlopen dusdanig moeilijk dat de vooropgestelde deadline van vrijdagochtend niet werd gehaald. Moeten ze in Berlijn al voor nieuwe verkiezingen beginnen vrezen?

In Duitsland zijn de verkennende gesprekken na de verkiezingen van 24 september al vier weken aan de gang. Sinds de stembusgang zijn er ondertussen goed58 dagen verstreken zonder dat er een voorlopig basisovereenkomst is bereikt. Het record van 2013, wanneer er dertig dagen verstreken alvorens er een principeakkoord werd gesloten, is dus al verdwenen naar de annalen van het Duitse politieke archief.

Alternative für Deutschland

Dat het ditmaal langer zou duren stond alleszins in de sterren geschreven. Daarvoor zijn verscheidene redenen. De sociaaldemocratische SPD van voorzitter Martin Schulz behaalde op 24 september haar slechtste verkiezingsresultaat ooit, waardoor het meteen na de eerste exitpolls besloot om de komende vijf jaar een oppositiekuur te ondergaan. Bovendien verloor ook de Union, het kartel tussen de christendemocratische CDU van Bondskanselier Angela Merkel en de Beierse CSU van voorzitter Horst Seehofer, teveel stemmen om een tweepartijencoalitie met de liberale FDP van Christian Lindner te kunnen vormen.

Daardoor bleven er nog maar twee opties over. Een tijdlang overwogen de partijen om nieuwe verkiezingen uit te schrijven, maar uit nieuwe peilingen bleek al snel dat vooral de rechts-radicale en populistische Alternative für Deutschland (AfD) daar baat bij zou hebben. En dat wilde de rest van de partijen kost wat kost vermijden. Het enige alternatief bleek een coalitie tussen drie partijen, wat op nationaal niveau een primeur zou zijn in de naoorlogse geschiedenis van onze Oosterburen.

Het moet gedaan zijn. Als ze niet meer verder willen, moeten ze dat maar gewoon zeggen. Ik zie het niet optimistisch in

Winfried Kretschmann, minister-president van Baden-Wu0026#xFC;rttemberg van die Gru0026#xFC;nen

De enige, ietwat realistische- piste, was een coalitie tussen de Christendemocratische Union, de liberale FDP en die Grünen. Maar deze partijen zagen al van ver aankomen dat zo’n samenwerking geen sinecure was. Nog voor de verkiezingen werd de zogenaamde Jamaicacoalitie door de partijvoorzitter naar de prullenmand verwezen. De partijprogramma’s van de vier partijen liggen op bepaalde vlakken immers mijlenver uit elkaar.

Rollenspel

CSU-voorzitter Seehofer zei eind augustus nog dat een regering met de Grünen ‘allerminst een gewenst scenario is’. En ook FDP-voorzitter Christian Lindner zei dat het hem ‘aan fantasie ontbrak om een regering met Die Grünen te kunnen voorstellen’. Grünen- covoorzitter Katrin-Göring Eckhardt moest voor beide heren niet onderdoen: ‘Ik zie niet in hoe zo’n coalitie op nationaal niveau kan werken. Onze posities staan diametraal tegenover elkaar’. En Bondskanselier Merkel? Die zweeg als vanouds.

Bovendien hebben de partijen zich de afgelopen weken in een rol moeten wentelen die ze niet erg gewoon zijn. Die Grünen moeten zich na twaalf jaar oppositie plots verantwoordelijk en staatsmanschappelijk opstellen. De FDP, in de Duitse geschiedenis de langst regerende partij, heeft zich tijdens de verkiezingscampagne enorm bits opgesteld. Ook zij moeten uit de loopgraven komen en compromisbereidheid tonen. En voor de CDU en de CSU was het begin oktober vooral zaak om terug samen aan hetzelfde zeel te trekken om hun invloed op de onderhandelingen te maximaliseren.

Geen gemakkelijke opgave dus. Maar wegens een gebrek aan alternatieven zitten de partijen nu al enkele weken rond de tafel om tot een voorlopige overeenkomst te komen. En er zit haast achter. De deadline voor het principeakkoord verliep op vrijdagochtend aangezien de CDU het dit weekend wilde voorleggen aan haar partijbasis. En ook die Grünen, die het basisdemocratisch idee traditioneel hoog in het vaandel dragen, organiseren volgende week een partijbijeenkomst waarop een meerderheid van de leden haar fiat moet geven.

Deadline niet gehaald

Maar die deadline werd dus niet gehaald, omdat de standpunten van de verscheidene partijen voorlopig te uiteenlopend bleken. Even werd er toch terug nagedacht over de alternatieven. Of de SPD toch niet wilde nadenken over een Grote Coalitie met de Union? Er was namelijk toch net een rood-zwarte coalitie gevormd in de Duitse deelstaat Niedersachsen? Maar deze piste werd door de sociaaldemocratische partijtop al snel van tafel geveegd. Fractieleidster in de Bondsdag Andrea Nahles zei dat er ‘nieuwe verkiezingen zouden komen, indien Jamaica mislukt.’

Daarop stelden de partijen een nieuwe deadline. Zondag om achttien uur moet er een akkoord zijn, klinkt het alleszins wel eensgezind. ‘Indien er dan nog geen overeenkomst is, zal er geen Jamaicacoalitie komen’, zei FDP-voorzitter Lindner. En ook Bondskanselier Merkel liet zich een zeldzame keer horen vrijdag. ‘Het wordenn nog harde onderhandelingen’, sprak ze.

Om de nieuwe deadline te respecteren, zaten de partijen op zaterdagochtend al vroeg bij elkaar om de plooien verder glad te strijken. Duitse media melden dat een akkoord erg dichtbij is, en dat er nog bikkelhard wordt gestreden over de belangrijke details. ‘Vandaag wordt een uiterst belangrijke dag’, zei CSU-voorzitter Seehofer.

Asiel en Migratie

Terwijl de CSU al enkele jaren pleit voor een bovengrens voor migranten, hebben die Grünen fel campagne gevoerd voor een humane gezinshereniging voor erkende vluchtelingen. De huidige regering heeft de gezinshereniging voor subsidiair beschermden voorlopig tot maar 2018 geschorst, maar die Grünen willen dat opnieuw mogelijk maken.

We zullen geen coalitie steunen die het vluchtelingenaantal niet wil begrenzen.

Bondsminister van Verkeer Alexander Dobrindt (CSU)

Vooral de CSU stelt zich echter hard op. De partij kwam met haar kartelpartner begin oktober al tot de overeenkomst om het aantal vluchtelingen te beperken op 200.000 per jaar. Met het oog op de Beierse deelstaatverkiezingen van 2018 wil de partij niet nogmaals een pak kiezers zien verdwijnen naar de AfD. Bondsminister van Verkeer Alexander Dobrindt (CSU) postuleerde vastbesloten dat ze ‘geen coalitie zouden steunen die het vluchtelingenaantal niet wilde begrenzen.’

Grünen-coryfee en minister-president van Baden-WürttembergWinfried Kretschmann is over die starre houding allerminst te spreken. Woensdagavond gaf hij Dobrindt en secretaris-generaal van de CSU Andreas Scheuer nog een veeg uit de pan. ‘Het moet gedaan zijn. Als ze niet meer verder willen, moeten ze dat maar gewoon zeggen. Ik zie het niet optimistisch in’, aldus Kretschmann.

Bovendien willen de Grünen, in tegenstelling tot hun gesprekspartners niet dat de geweigerde asielzoekers verplicht kunnen worden teruggestuurd naar conflict- en crisisgebieden af. Bovendien willen de FDP en de Union dat er in elke deelstaat asielverwerkingscentra komen, waar de procedures worden verwerkt en geweigerde asielzoekers worden geplaatst. De Grünen zien zulke centra echter liever niet.

Klimaat en verkeer

Ook op vlak van klimaat zit er een haar in de boter. Opdat Duitsland de vooropgestelde klimaatdoelen van 2020 haalt, moet de uitstoot van broeikasgassen met 250 miljoen ton dalen. Geen gemakkelijke opgave, aangezien die uitstoot de afgelopen drie jaar amper is afgenomen. Belangrijke verantwoordelijke is de Duitse steen- en bruinkoolsector, voor de Grünen een stevige doorn in het oog. De FDP en de Union koesteren de ambitie om haar uitstoot jaarlijks met 66 miljoen ton te laten dalen, wat voor de ecologisten niet volstaat. Zij eisen op hun beurt dat de uitstoot jaarlijks met 90 miljoen ton moet dalen.

Om de impasse op te lossen, kwam het Duits Ministerie van Milieu met het compromis om de tien oudste en minst efficiënte kolencentrales meteen te sluiten. De sluiting van de andere centrales zal stapsgewijs verlopen, waardoor er extra kan worden geïnvesteerd in hernieuwbare energie. Net vandaag beslisten tevens dertig landen dat ze tegen 2030 de kolenindustrie voorgoed vaarwel willen zeggen. De boodschap zal in Berlijn ongetwijfeld zijn aangekomen.

Maar coalitiegesprekken zijn natuurlijk een spel van geven en nemen. Anton Hofreiter, leider van de meer principiële fundis van de Grünen, heeft zich al soepel opgesteld om het verbod van verbrandingsmotoren tegen 2030 met enkele jaren op te schuiven. En ook over de belastingen op diesel kan volgens de Grünenvoorzitters worden onderhandeld. Op zich niet zo’n verrassende wending, aangezien de belangrijke Winfried Kretschmann minister-president is van Baden-Württemberg, een deelstaat die enorm teert op de auto-industrie.

Europese Unie

Frans President Emmanuel Macron heeft voor en na zijn verkiezing meermaals de hand gereikt naar Duitsland om de Europese Unie grondig te hervormen. Na de onderkoelde relatie tussen Merkel en Francois Hollande moet een nauwe en constructieve samenwerking tussen de Frans-Duitse collega’s de Europese Unie terug op de rails krijgen. Maar zonder Duitse medewerking ziet de Franse President naar alle waarschijnlijkheid een hoop van zijn verkiezingsprogramma in rook opgaan.

Een parlement voor de Eurozone met een eigen budget en een minister van Financiën, , de voortzetting en hervorming van het Europees Stabiliteitsmechanisme, Europese kieslijsten … Het is maar een greep uit de ambitieuze voorstellen die de Franse President tijdens eind september tijdens zijn toespraak op de Universiteit van Sorbonne deed. Hoewel de Union en de Grünen niet dezelfde ambitie aan de dag leggen als Macron, zijn ze wel bereid om mee in het Frans-Duits huwelijksbootje te stappen. Dat ook Duitsland afgelopen maandag een sterkere Europes samenwerking op defensievlak goedkeurde, mag ook in het daglicht van de huidige onderhandelingen worden gezien.

Maar de FDP is lang niet happig op een aantal belangrijk voorstellen van Macron. Zo staat Lindner niet te springen voor een parlement en een Minister van Financiën voor de Eurozone. Al deed de liberale partijvoorzitter die weekend in het Duitse weekblad Der Spiegel water bij de wijn. ‘Het is niet aan een partij die elf procent haalt om de koers van de Europese Unie te bepalen. Maar voor een apart budget houdt de FDP voorlopig de deur wel gedecideerd dicht. De partij ziet bijvoorbeeld meer heil om investeringen te doen via de Europese investeringsbank.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content