‘Als deze foto Europa’s houding ten opzichte van vluchtelingen niet verandert, wat dan nog wel?’, kopte de Britse krant The Independent de derde september 2015. De kleine Aylan gaf al die duizenden vluchtelingen die al verdronken waren op weg naar een beter leven een gezicht.

“De foto van het 3-jarige jongetje met zijn rode T-Shirt heeft de wereld misschien eens goed wakker geschud. Toch is de hele vluchtelingenproblematiek er volgens ons alleen nog maar groter op geworden”, zegt Liesbeth Goossens, beleidsmedewerker van Oxfam Solidariteit.

Het grote probleem is dat dit beleid zich vooral richt op afschrikking, op het sluiten van grenzen om migranten tegen te houden. Nochtans, migratie is een feit. Muren optrekken of afsluitingen plaatsen om migratie te stoppen is een mythe. Het wordt hoog tijd dat we overgaan tot bescherming; Want door ze proberen tegen te houden op hun zoektocht naar een leven zonder oorlogen armoede, worden ze vooral verplicht om via de gevaarlijke route over de Middellandse Zee naar Europa te komen. Met de gekende risico’s”, klinkt het.

Het was die gevaarlijke route die ook het Koerdische gezin Kurdi vandaag precies een jaar geleden nam toen Aylan, zijn mama en zijn broertje verdronken.

Foto maakte iets los

“Het probleem is niet opgelost, is zelfs nog groter geworden. Toch denk ik dat het drama van Aylan nu wel mee aan de basis ligt voor de speciale top deze maand. Ban Ki-Moon brengt de algemene vergadering van de VN-wereldleiders samen om de vluchtelingen- en migrantenstromen te bespreken en oplossingen te zoeken. Het is een primeur die er misschien niet gekomen was zonder het drama met het kind. Ook Obama wil initiatieven nemen. Eindelijk. Want de zes rijkste landen ter wereld vangen vandaag maar 8,8 procent van alle vluchtelingen op”, zegt Liesbeth Goossens van Oxfam.

Ook bij Vluchtelingenwerk Vlaanderen is men ervan overtuigd dat het beeld van Aylan iets heeft losgemaakt.

“In de dagen en weken nadien is de vluchtelingenproblematiek druk bediscussieerd en kwam er een grote golf van solidariteit op gang. Mensen waren gebruuskeerd en hadden zoiets van: dat willen wij niet in onze moderne samenleving”, zegt Charlotte Vandycke van Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Maar als we haar vandaag vragen of het ook iets veranderd heeft is haar antwoord duidelijk: “Helaas niet. Politiek gezien blijft er een absoluut gebrek aan menswaardige oplossingen. Beleidsmakers doen er alles aan om vluchtelingen tegen te houden aan de grenzen, maar aan bescherming van vluchtelingen wordt niet gedacht. De hekkens worden alleen maar groter en hoger”, zegt Vandycke.

Het Europees vluchtelingenbeleid heeft gefaald”, zo concludeert Christoff Godderis van Artsen zonder Grenzen België en verwijst naar cijfers van het Hoog Commissariaat voor de Vluchtelingen (UNHCR). Die cijfers zijn redelijk hallucinant. De jongste week kwamen meer 10.000 vluchtelingen via de Middellandse Zee richting Europa. De meesten vanuit in Libië. Dit jaar kwamen er al 284.000 vluchtelingen onze richting uit. En wat erger is, al meer dan 4.000 vluchtelingen zijn omgekomen. Dat is een kwart meer dan vorig jaar. De meeste van die mensen, zeker 3.000, zijn verdronken in de Middellandse Zee in een poging om in Europa te geraken. Mannen, vrouwen en kinderen. Zoals Aylan voor wie de zoektocht naar een veiliger leven eindigde in de woeste golven van de Middellandse Zee.

België moet meer doen

Deze vluchtelingenproblematiek moet Europees aangepakt worden. Toch kan België ook zelf meer doen en moet het niet altijd naar anderen kijken, vinden de hulporganisaties.

“België heeft de opvangcapaciteit. Maar we bouwen ze af op dit moment, wat absurd is. Ons land kan zorgen voor veilige en legale routes voor vluchtelingen. Maar ook voor meer en snellere hervestiging en gezinshereniging en voor een vlottere aflevering van humanitaire visa aan vluchtelingen”, klinkt het.

Napalmmeisje

Of de foto’s van Aylan uiteindelijk iconische waarde krijgen zoals die van het Napalmmeisje uit 1972 of van de jongeman die in 1989 in zijn eentje tanks tegenhield op het Chinese plein van de Hemele Vrede, daar is het voor Martijn Kleppe nog te vroeg, zegt hij in de Nederlandse media. Hij is onderzoeker van persfoto’s en promoveerde op de vraag hoe een foto een icoon wordt.

“Dat de bewuste foto, die over de hele wereld gepubliceerd werd, iets losgemaakt heeft daar is iedereen het over eens. Of hij ook daadwerkelijk iconische waarde krijgt, zal later blijken en onder meer afhangen van het feit hoe vaak hij wordt gebruikt in de hele discussie.