"Mugabe is bron van instabiliteit", aldus zijn eigen partij ZANU-PF
De uren van Robert Mugabe als president van Zimbabwe lijken geteld. Nu hij weigert om ontslag te nemen, zit er voor zijn partij niets anders op dan de afzettingsprocedure in werking te laten treden. Intussen zijn 50 leden van zijn partij ZANU-PF naar het buitenland gevlucht.
Tot 11 uur Belgische tijd had president Robert Mugabe gekregen van zijn partij ZANU-PF om de eer aan zichzelf te houden en op te stappen als president. Volgens sommige bronnen zouden Mugabe en zijn vrouw Grace in ruil daarvoor immuniteit tegen mogelijke vervolging wegens misdrijven aangeboden hebben gekregen.
Mugabe heeft echter geen ontslag genomen en de top van zijn partij ZANU-PF is daar nu erg boos over. "Mugabe is een bron van instabiliteit geworden en laat misprijzen blijken voor de wet", staat in een mededeling van de partij. Dergelijke kritiek uit eigen rangen was vorige week zo goed als ondenkbaar. Mugabe zou ervan beschuldigd worden dat "hij zijn vrouw wou toelaten om de macht te grijpen", maar tegelijk zegt de ZANU-PF dat hij "te oud is en zelfs niet kan lopen zonder hulp". Gisteren werd Mugabe al afgezet als partijvoorzitter en vervangen door Emerson Mnangagwa, die hij zelf begin november had afgezet als vicepresident van het land.
In een tv-toespraak gisteren sprak een verwarde en vermoeide Mugabe het woord ontslag zelfs niet uit. Alsof er niets aan de hand was, meldde Mugabe dat hij over enkele weken het partijcongres zou leiden. De toespraak werd op verbijstering onthaald door vriend en vijand. "Hij eet en ademt macht", "hij is wereldvreemd", waren enkele commentaren op de sociale media.
Wordt ontslag een vechtscheiding?
Nu Mugabe niet opstapt , kan de ZANU-PF niet anders dan morgen de afzettingsprocedure in beide kamers van het parlement in gang zetten. Dat opstarten kan via een gewone meerderheid in het Lagerhuis en de Senaat. Er moet dan een onderzoekscommissie worden opgericht die de redenen voor het ontslag moet formuleren.
Voor de afzetting zelf is dan wel een tweederdemeerderheid in beide kamers van het parlement nodig. De ZANU-PF heeft die niet en zal dus de steun van de democratische oppositiepartij MDC nodig hebben. Die zal wellicht voor de afzetting van de president stemmen.
Het initiatief voor de afzetting komt echter vooral uit de eigen ZANU-PF van Mugabe zelf. Om de druk op te voeren wil Chris Mutsvangwa, de voorzitter van de oorlogsveteranen, die achter het leger staan, naar het Hooggerechtshof zal stappen om Mugabe aan de kant te laten schuiven. Mutsvangwa had eerder al gezegd dat hij een betoging tegen Mugabe zou aanvoeren in de hoofdstad Harare, om de druk op hem te verhogen.
Door zijn weigering om op te stappen, lijkt een eervolle aftocht voor Mugabe nu uitgesloten. Bovendien lijkt het gekijf de spanningen binnen de fracties van de ZANU-F te versterken en het regime te verzwakken. Zo zouden 50 toplui van de regeringspartij naar het buitenland zijn gevlucht nadat het leger vorige week de macht had overgenomen. Dat zegt althans de gevluchte minister van Hoger Onderwijs Jonathan Moyo in een tweet. Dat kan er op wijzen dat de neuzen binnen de ZANU-PF niet langer in dezelfde richting staan.
De ZANU-PF is sinds 1980 aan de macht en was zo goed als het private machtsvehikel van Mugabe zelf, de eerste president overigens van Zimbabwe. Had die aanvankelijk internationaal veel aanzien, dan is dat door decennia van wanbeleid en autoritair regime geheel verdwenen, en lijkt Mugabe zijn eigen plaats in de geschiedenis verspeeld te hebben.
"Mugabe heeft steun van bevolking verloren"
Ook de buitenwereld houdt de situatie in Zimbabwe nauw in het oog. Een woordvoerder van de Britse premier Theresa May zegt dat "Mugabe nu de steun van zijn bevolking verloren heeft". Groot-Brittannië is de voormalige kolonisator en speelde een bemiddelde rol bij de overgang van het blanke minderheidsbewind van Rhodesië naar Zimbabwe in 1980.
Mugabe had heel slechte betrekkingen met het Westen, maar wel met China, dat hem lange tijd als "een vriend" beschouwde. Peking houdt zich in de huidige crisis erg op de vlakte en volgens sommige bronnen zouden de Chinezen Mugabe hebben laten vallen in een poging om de goede relatie met het leger van Zimbabwe intact te houden.