'The Square': komische (en slimme) klassieker in wording
De gouden palm van dit jaar doet u schuddebuiken en ongemakkelijk op uw stoel schuifelen. The Square is een heerlijk vreemde satire van de hedendaagse kunstwereld, maar ook – en vooral – van de moderne mens.
Op het eerste gezicht zet The Square cultuursnobs in hun hemd: we volgen de gladde museumdirecteur Christian (Claes Bang), die niet eens zelf de wazige praatjes gelooft die hij op vernissages en in interviews afsteekt. Dat soort figuur vormt natuurlijk een makkelijke prooi, maar de Zweedse regisseur Ruben Östlund (Turist) bezondigt zich niet aan plat populisme. Daar is hij veel te slim voor. Hij maakt van Christian een mens met gebreken – maar wel een mens zoals u, ik én hij zelf. De kijker heeft niet het comfort om van op een veilige afstand te zitten grinniken.
The Square is gebaseerd op de gelijknamige kunstinstallatie die Östlund enkele jaren geleden zelf bedacht: een symbolisch vierkant waarbinnen mensen beloven om zich verantwoordelijk en altruïstisch te gedragen. Het geeft aan waar de film echt over gaat: de egoïstische natuur van de homo sapiens sapiens, het dier dat onder het dunne laagje beschaving verstopt zit.
Aap op tafel
Dat laat Östlund naar boven komen in een resem memorabele spektakelscènes. Een klassieker in wording is de lange sequens waar een performancekunstenaar (motion capture-acteur Terry Notary, bekend van Planet of the Apes) een agressieve chimpansee speelt. In een balzaal vol nette mensen springt hij op de tafels en slaat hij glazen aan scherven. Wanneer hij een vrouw begint lastig te vallen, en die om hulp begint te roepen, duurt het verontrustend lang voor iemand durft in te grijpen. De mens is niet alleen een aap zonder vacht, hij is ook een kuddedier.
Een klassieker in wording is de lange sequens waar een performancekunstenaar een agressieve chimpansee speelt. In een balzaal vol nette mensen
Nog zo’n giller is de scène waar Christian vermoedt dat zijn onenightstand (hilarische rol van topactrice Elisabeth Moss) op ongeoorloofde wijze zwanger wil worden van hem. Dat soort momenten entertaint niet alleen heel erg, het legt ook Christians hypocrisie bloot: in het museum predikt hij ter promotie van The Square hulpvaardigheid en vertrouwen in de medemens, maar in de praktijk wantrouwt hij iedereen. En hulpvaardig is hij ook al niet. Dat blijkt wanneer zijn gsm gestolen wordt en hij de dief een peer wil stoven, maar de gevolgen van zijn wraakactie niet wil dragen. En wat te doen met al die bedelaars die op straat om hulp smeken?
David Attenborough
The Square is een film als een sociologisch experiment, een komische observatie van de mens in zijn natuurlijke habitat, met Ruben Östlund als David Attenborough van dienst. Hij drukt ons met de neus op onze eigen hypocrisie. En toch wordt het nooit helemaal cynisch. Net als in Östlunds vorige films voel je ook mededogen met de personages.
Het enige wat je The Square kunt verwijten, is dat de film te vol zit. Hij is als een prachtige, bontgekleurde bos bloemen die zo reusachtig is dat hij niet meer in de vaas past. Wat dat betreft was Östlunds geniale vorige film Turist coherenter en strakker. Maar kom, liever te veel goede ideeën dan te weinig, toch?
Nu in de bioscoop.
Genre: Komedie
Van: Ruben Östlund
Met: Claes Bang, Elisabeth Moss, Dominic West
Duur: 142 min.