Ratko Mladic, grootste oorlogsmisdadiger van Europa sinds WOII, krijgt levenslang

De Nederlandse rechter las voor uit tal van getuigenverslagen met soms gruwelijke details. Zo ging het over een vrouw die tijdens het beleg van Sarajevo met haar kinderen op straat liep en door een Bosnisch-Servische sluipschutter werd geraakt. De kogel ging door haar buik en raakte haar zoontje van zeven in het hoofd. Het jongetje overleefde het niet. 

Op andere plekken trokken de Serviërs mensen uit hun huizen. Wie zich verzette, werd vermoord. De gijzelaars werden gedeporteerd in krappe vrachtwagens. "De bevelhebbers blaften: ‘Haal weg, we hoeven deze troep niet’. Vrouwen en meisjes, van soms maar 12 jaar oud, werden misbruikt in een speciaal 'verkrachtingshuis.'"

Het voorlezen van het vonnis werd vanochtend ernstig vertraagd. Mladic werd al langer door ziektes geplaagd, moest naar het toilet en onderging toen ook een aantal bloeddruktests. Het toiletbezoek van vijf minuten liep uit tot meer dan een half uur. Volgens de advocaten was zijn bloeddruk gevaarlijk hoog. Ze vroegen om uitstel, maar dat wilde de rechter niet. Mladic werd zo boos dat de rechter hem uit de zaal liet verwijderen. "Wat je ook van vindt van Ratko Mladic, hij is een mens en heeft recht op een goede medische behandeling", stelde zijn advocaat na afloop.

Buiten bij het gebouw van het Joegoslaviëtribunaal in Den Haag stonden vanochtend tientallen cameraploegen, schrijvende journalisten en fotografen van over de hele wereld. Ook zijn er veel nabestaanden en betrokkenen die de uitspraak bijwonen. 

Na liefst vijf jaar komt er nu een einde aan het proces. De nu 74-jarige Mladic is veroordeeld tot levenslang. Hij wordt beschuldigd van genocide, misdaden tegen de mensheid en oorlogsmisdaden tijdens het conflict. Serge Brammertz, de Belgische hoofdaanklager, toonde zich na afloop tevreden met de uitspraak. Hij had ook levenslang geëist.

Mladic vecht de uitspraak wel aan en gaat in hoger beroep. Volgens zijn zoon Darko hebben de rechters van het tribunaal niet eerlijk naar de feiten gekeken en hadden ze geen oog voor de Servische slachtoffers. "Gerechtigheid is vervangen door propaganda", zei hij. De advocaat van Mladic sprak van het "totale falen" van het tribunaal. 

Ook NAVO-chef Jens Stoltenberg en de VN-Commissaris voor de Mensenrechten Zeid Ra'ad al-Hussein verwelkomen de levenslange straf. Stoltenberg hoopt dat de uitspraak de Balkanregio ertoe "beweegt het pad van vrede en verzoening verder te volgen". "Mladic is de belichaming van het kwaad en de veroordeling van Mladic is de belichaming voor internationale gerechtigheid", aldus Ra'ad al-Hussein.

Ratko Mladic is geboren voor het leger. Hij heeft een bulderende stem. Zijn blauwgroene ogen spuwen vuur. Zelfs zijn naam - 'rat' betekent oorlog - refereert aan strijd. Hij heeft het vechten niet van een vreemde. Zowel zijn vader als zijn moeder knokken aan de kant van de partizanen in de Tweede Wereldoorlog tegen de nazi's en tegen hun Kroatische handlangers, de Ustasa.

Zelf studeert Mladic al op jonge leeftijd af aan de militaire academie. Hij bestuurt tanks en wordt bataljonscommandant. In de zomer van 1991 krijgt de Serviër een telefoontje van het hoogste militaire commando in Belgrado. Hij moet naar Kroatië, waar gevechten zijn uitgebroken tussen het Joegoslavische Volksleger en opstandelingen, die strijden voor onafhankelijkheid. Mladic krijgt het commando over verschillende eenheden, maar het leger valt uiteen omdat militairen overlopen naar hun etnische groepen. 

Mladic opereert meedogenloos in Kroatië. De Kroaten zijn niet langer Joegoslavische broeders, maar weer Ustasa, de moordenaars van zijn vader. Mladic' motto is 'uitpersen en niet morsen'. Als zelfs de legerleiding in de hoofdstad hem tot kalmte maant, roept hij: "Laat die generaals daar de tering krijgen." 

In 1992 grijpen ook de in Bosnië wonende Serviërs naar de wapens na de onafhankelijkheidsverklaring door de Bosnische moslims en Bosnische Kroaten. Onder leiding van Mladic maken de Bosnisch-Servische strijders zich schuldig aan tal van misdaden. Ze drijven zelfs mensen bijeen in kampen. Dat is sinds de Tweede Wereldoorlog niet meer gebeurd in Europa. De door moslims bewoonde Bosnische hoofdstad Sarajevo laat hij drieënhalf jaar bestoken met mortieren en raketten.

Het Joegoslaviëtribunaal houdt Mladic verantwoordelijk voor oorlogsmisdaden, genocide en misdaden tegen de mensheid: "Het was duidelijk zijn intentie om de Kroaten en de Bosnische moslims te vernietigen", staat in de aanklacht. Mladic geldt als het symbool van de zuiveringscampagne, die in juli 1995 een dieptepunt bereikt in de enclave Srebrenica. De Serviërs vermoorden er zeker 7.000 moslimmannen en -jongens. Mladic pakt daarna een borrel en zegt: "Vandaag hebben we de Serviërs de stad Srebrenica teruggegeven." 

De Nederlandse bevelhebber Thom Karremans van Dutchbat kijkt toe en drinkt een glaasje mee. Hij staat machteloos. De Verenigde Naties verlenen zijn militairen geen mandaat om het Bosnisch-Servische leger te stoppen. De Serviërs verdoezelen de massamoord door de slachtoffers in massagraven te dumpen, stellen de aanklagers van het Joegoslaviëtribunaal. Forensische onderzoekers vinden lijken in zeventien grote en 36 kleinere massagraven. "Duizenden lichamen zijn door graafmachines in vrachtwagens geladen en daarna op afgelegen plekken gedumpt."

De Bosnische burgeroorlog is in 1995 beëindigd met de Akkoorden van Dayton. Mladic waant zich daarna zestien jaar lang onaantastbaar. Hij heeft vrienden binnen de politiek, de legertop en de Servische geheime dienst. De oud-generaal zit op z'n dooie gemak bij voetbalwedstrijden, feest mee op bruiloften, gaat joggen in het park of dineren in restaurants.

Jaar in, jaar uit dringt het Joegoslaviëtribunaal aan op de arrestatie van de oud-generaal. Dat gebeurt in 2011. Mladic maakt in Lazarevo een ochtendwandelingetje als agenten het dorp binnenrijden. Korte tijd later zit de 'Beul van de Balkan' in de strafgevangenis in Scheveningen (Den Haag). Hij vraagt er om boeken van Tolstoj en krijgt op speciaal verzoek aardbeien bezorgd in zijn cel.

Het proces duurt vierenhalf jaar en de emoties lopen soms hoog op. Tijdens een zitting wordt Mladic scheldend en tierend uit de rechtszaal verwijderd als een man vertelt dat hij de moordpartij in Srebrenica overleefde door zich schuil te houden tussen stapels lijken. Andere keren oogt Mladic, die na drie beroertes en een stevige longontsteking in slechte gezondheid verkeert, juist ongeïnteresseerd. Zo bladert hij tijdens het voorlezen van de elf punten tellende aanklacht  in 2011, schijnbaar onaangedaan door enkele kranten. De strafeis is levenslang.

Niet lang meer, nu Mladic veroordeeld is. Sinds de oprichting 24 jaar geleden, zijn 161 aangeklaagden opgepakt en op enkelen na veroordeeld. Onder hen is ook de politiek leider van de Bosnische Serviërs, Radovan Karadzic. Hij zit een celstraf van veertig jaar uit. De laatste uitspraak is op 29 november in een hoger beroep van zes Kroatische verdachten. Daarna sluit het tribunaal definitief.