Fictiemakers kunnen drempel tot zelfdoding verhogen of verlagen

De adviezen werden vandaag voorgesteld op de 16e Dag van de Nabestaanden.  Voor de Vlaamse media gelden er al langer richtlijnen over hoe het best bericht wordt over zelfdoding. Onderzoek toont namelijk aan dat correcte berichtgeving preventief kan werken, terwijl verkeerde of onvoorzichtige berichtgeving - zonder respect voor de richtlijnen - suïcidaal gedrag kan versterken.

Uit onderzoek blijkt dat hetzelfde kan gelden voor fictie. Fictieve verhalen kunnen zowel een positieve als een negatieve invloed uitoefenen op suïcidaal gedraag. De Werkgroep Verder heeft daarom, na onderzoek en overleg met de sector, een reeks tips en aanbevelingen uitgewerkt voor fictiemakers. Die tips zijn bedoeld voor makers van tv, film, theater, literatuur en muziek. Bedoeling is om hen bewust te maken van de impact van wat zij tonen of schrijven over zelfdoding. "We willen de kans verkleinen dat suïcidale personen, na het zien/horen/lezen van fictie, overgaan tot zelfmoord of een poging ervan", luidt het.

Concreet wordt aan de fictiemakers het advies gegeven nooit het moment of de methode van de zelfdoding te tonen of te beschrijven. Dat houdt namelijk "steeds een groot risico in voor mogelijk kopieergedrag bij suïcidale kijkers of lezers". Fictiemakers krijgen ook het advies zelfdoding niet te romantiseren of te normaliseren. Suïcidaal gedrag is altijd een complex samenspel van factoren. Een zelfdoding afschilderen als een simpele of pijnloze oplossing, is af te raden. "Portretteer een zelfdodingspoging nooit als snel, makkelijk, pijnloos en/of zeker resulterend in een overlijden. Dit is informatie die suïcidale mensen sterk kan beïnvloeden bij het overwegen van zelfdoding", luidt het.

Net als journalisten krijgen fictiemakers het advies om "hoop te geven". Ze kunnen streven naar het "Papageno-effect". Dat is genoemd naar de opera van Mozart waarin Papageno na het verlies van zijn geliefde afziet van zelfdoding nadat anderen hem op alternatieven hebben gewezen. Door te wijzen op signaalherkenning, mogelijke alternatieven en hulpverlening kunnen fictiemakers de drempel om over te gaan tot zelfdoding verhogen in plaats van verlagen.

De VTM-reeks "Familie" heeft de mediaprijs van de Werkgroep Verder gewonnen. De organisatie voor nabestaanden na zelfdoding zet met die prijs mensen uit de media in de bloemetjes die op een respectvolle en hoopvolle manier over zelfdoding berichten. "Familie" kreeg de prijs vooral door de verhaallijn rond Cédric die kampte met suïcidale gedachten.

Voor de verhaallijn rond Cédric werkten de scenaristen nauw samen met verschillende experten-organisaties zoals Werkgroep Verder. "Het verhaal van Cédric gaf de kijker veel tips mee zoals signaalherkenning of hoe het gesprek aan te gaan, en toonde verschillende hulpmiddelen zoals de app "On track again" en het Safetyplan", zegt Lore Vonck, coördinator van Werkgroep Verder. "Hierdoor werd het verhaal van Cédric niet alleen hoopvol en steunend, maar ook heel leerrijk."

De andere genomineerden voor de prijs waren Melissa Janssens voor Knack, Jill De Bont voor Flair en de Te Gek?!-bijlage #4voor12 voor De Standaard.  De prijs werd in het verleden al gewonnen door onder meer de misdaadreeks "De Ridder", Veerle Beel en Sara Van Boxstael. 

De jury selecteerde de genomineerden op basis van de aanbevelingen uit de mediarichtlijnen bij zelfdoding, opgesteld door Werkgroep Verder, die dit jaar, na uitgebreid onderzoek en in samenspraak met de sector, werden uitgebreid met adviezen voor fictiemakers. Deze uitbreiding is onderdeel van het Vlaams Actieplan Suïcidepreventie van Vlaams minister voor welzijn Jo Vandeurzen (CD&V).

Wie vragen heeft over zelfdoding kan terecht op 1813 of op zelfmoord1813.be.