EU-Afrikatop over jongeren: het is vijf voor twaalf

Twee jaar geleden, in juni 2015, probeerde de jonge Ghanese twintiger Francis samen met twee Togolese reisgenoten tot in Noord-Europa te geraken.  We troffen hen aan in Milaan en volgden hen met de trein, ze raakten niet verder dan Menton. Daar zette de Franse politie hen manu militari opnieuw over de Italiaanse grens. Daar zaten ze: zonder geld, zonder papieren, ver van huis. Francis kwam in een opvangkamp in Zuid-Italië terecht. Pas deze zomer kreeg hij daar een negatieve beoordeling op zijn asielaanvraag. 

Francis was vertrokken als gelukszoeker en uit religieuze overwegingen. Op de trein waarschuwde Francis zijn kameraden thuis in Ghana: "Mijn lieve kameraden, ik smeek je, in naam van God, als je me ziet, doe dit niet, want de zee is gevaarlijk."

In Accra zelf heb ik afgesproken met Francis' oudere broer Issah.  Hij is samen met zijn zus Furstina helemaal uit het noorden afgezakt. Ook Francis' beste vriend Abdulla is erbij. Ze zijn erg emotioneel over wat er met hun broer is gebeurd.  Ze hopen dat hij terugkomt en hier een nieuw leven kan beginnen met Europese hulp. (zie filmpje)

Maar ook duizenden andere jongeren zijn uit het platteland naar Accra gekomen omdat er bij hen geen werk genoeg is. Ook hier in de hoofdstad moeten ze het vaak stellen met informele jobs, of hangen ze wat rond. Velen besluiten hun geluk elders te zoeken. 

Herbeluister hier de radioreportage over Ghana van Katrien Vanderschoot, uitgezonden in "De ochtend" op 25 november 2017

Veel jonge migranten vertrekken om velerlei redenen: armoede, frustratie, werkloosheid, conflict, ... Maar dat zijn op zich eigenlijk al gevolgen van een nog dieper liggende oorzaak: de bevolkingsexplosie.  In Azië is die toename een "demografisch dividend" gebleken: het zorgde er voor meer jobs en meer economische groei. Maar in Afrika is de situatie anders. De bevolking zal er volgens de prognoses blijven toenemen. (zie grafiek) 

De 16 landen met de jongste bevolking bengelen tegelijk onderaan de armoedelijst én zijn echte of potentiële conflictzones, zoals onder meer Tsjaad, Nigeria, Congo en Somalië. Voeg daarbij nog het fenomeen klimaatopwarming en je zit niet alleen met een uitzichtloze situatie voor de jongeren maar met een echte tijdbom. De druk op de voedselveiligheid, onderwijs, gezondheidszorg en werkgelegenheid zullen leiden tot nog meer frustratie . Kwetsbare jongeren worden in de handen gedreven van rebellen of mensensmokkelaars. 

Na de vluchtelingencrisis in 2015 trok de Europese Unie een grote som geld uit voor het zogenoemde Europese Noodfonds voor Afrika (EETF) om de grondoorzaken van irreguliere migratie aan te pakken. 2,9 miljard euro werd er beloofd, waarvan het gros uit het Europese budget zou komen en zo'n kwart miljard zou worden bijgepast door de lidstaten. Intussen zijn 117 programma's goedgekeurd voor in totaal 1,9 miljard euro.  Het programma is niet onomstreden.

Sommigen zien er vooral een poging in om Europa op Afrikaanse bodem af te schermen van gemengde migratiestroom die onze kant op komt.  Volgens EU-delegatieleider Luisa Maria Troncoso is het een goede stap is om jongeren weerbaarder te maken .  "We geven bijvoorbeeld geld en startjobs, en niet alleen in de hoofdstad, maar ook op het platteland. EN we gaan creatieve mogelijkheden zoeken voor legale migratie, zoals studiebeurzen en seizoensarbeid, want migratie van Afrika naar Europa is onomkeerbaar en zal alleen nog toenemen. "

Naast het noodfonds is er het gloednieuwe Europese Investeringsplan, dat een hefboom moet zijn voor investeringen in Afrika: digitalisering, hernieuwbare energie, transport, ziekenhuizen, én kleinschalige landbouw, want dat laatste is ook belangrijk in het kader van de duurzame ontwikkeling.  Afrika moet in staat worden om zichzelf te voeden en een zekere welvaart op te bouwen voor iedereen. Dat zal de boodschap zijn van de Europees-Afrikaanse Top. Wij blijven de volgende dagen uitzoeken of de daad ook bij het woord wordt gevoegd.