Het creatieve lab van Ish Aït Hamou: "Als danser had ik mijn plafond bereikt"

Goeiemorgen Ish, beginnen met het begin: hoe laat sta je op?

Rond zeven, halfacht zoiets. Ik schaam me een beetje, maar het eerste wat ik doe is mijn telefoon nemen. (lacht) Ik lees het nieuws.

Het nieuws? Niet je Facebook?

Nee, ik heb een paar mediaplatformen die ik volg. En dan scroll ik even door om te zien wat er is gebeurd, zowel nationaal als internationaal. En dan sta ik op, naar de WC en badkamer, een klein ontbijtje, ik heb nooit erg veel honger. En dan vertrek ik meestal ook snel. 

Je bent veel onderweg. Wat doe je in de auto?

Momenteel ben ik bezig met de monologen van mijn voorstelling (theatertournee Aangenaam, ik ben Ish, JH). Ik heb ze ook opgenomen omdat het ook met muziek is. Dan laat ik ze spelen door mijn speakers, en dan ben ik bezig. Als je mij in de wagen zou zien praten in mijn eentje, dan ben ik bezig met repeteren. Maar anders pieker ik graag en ben ik altijd bezig met nieuwe ideeën. Vaak probeer ik wat ik die ochtend heb gelezen te verwerken, mezelf uit te dagen om er iets mee te doen. 

En je monologen, die komen altijd alleen tot stand? Je neemt daar geen sparringpartners bij? 

Jawel. Voor mijn voorstelling werk ik samen met Yves Ruth, die doet veel theater en was ook actief vroeger in de danswereld. We maken samen het stuk. Dat betekent: ik breng alle onderwerpen waarover ik wil praten, al mijn verhalen, mijn anekdotes, al mijn meningen en al wat de show zal maken. En dan praat ik met hem, en het sparren gebeurt in de vragen die hij mij stelt. Waarom dit en niet iets anders? Dat zorgt ervoor dat ik steeds meer moet uitleggen en dat geeft een beter begrip van wat ik precies wil vertellen, waarom ik het wil vertellen. Hij is mijn ideale sparringpartner omdat hij mij ook al heel lang kent.

Ik vermoed dat er dan ook een fase komt waarin je alles echt moet uitschrijven? 

Ja, dat is het leukste en het makkelijkste. Dat schrijven doe ik zo graag: in schrijven kan je het krachtiger maken omdat je al je ideeën en meningen bundelt in een tekst die strak en stevig staat. Waar in termen van woordkeuze ook heel creatieve momenten zijn. Het tilt dus ons gesprek op een hoger niveau. Het brengt al mijn gedachten samen in één zin, een paragraaf of een pagina. Daarom vind ik schrijven zo heerlijk. 

Zijn er momenten op de dag dat je creatiever bent, dat je geest sneller werkt dan op andere?

Vroeger had ik dat ’s avonds laat, wanneer de wereld aan het slapen is. Dan was ik altijd aan het schrijven. Het is pas onlangs dat ik ben beginnen schrijven tijdens de dag, nadat ik een interview had gezien met Quentin Tarantino. Hij vertelde dat hij ook ’s avonds en ’s nachts schreef. Ik vond dat interessant, ik ben enorm fan van zijn films. En ik dacht : ha, ik doe hetzelfde. En toen zei hij dat hij dat had veranderd omdat hij vindt dat hij ’s nachts, alleen, een beetje eenzaam, heel donkere ideeën en gevoelens krijgt. Negatief ook soms. 

Dat is nu net wat Ish niet wil hebben he?

Alhoewel, ik ben graag negatief met een bepaalde twist. Hij zei: overdag schrijven zorgde ervoor dat hij met een heel andere blik op de wereld kon schrijven. Ik heb het geprobeerd en het is waar. Je wordt heel onbewust geprikkeld door je omgeving. De zon zien schijnen door bladeren en bomen en mensen zien voorbijlopen, prikkelt je anders dan op je eentje zijn, ’s nachts achter je computer, bezig met je personage. Dus nu combineer ik een beetje.

Om de somberheid te counteren?

Balans. Ik denk dat dat wel in alles nodig is, een beetje balans. 

Zijn er  obstructies, zijn er momenten waar je op het wit blad zit te staren, dat je de woorden niet bijeen krijgt? 

Dat is zelden gebeurd. Het enige moment wanneer ik het niet kan, is als ik er geen goesting in heb. Dat kan ik niet forceren.  Maar wanneer ik er zin in heb, belemmert weinig mij om verder te werken.

Wat doe je als je er geen zin in hebt?

Films kijken, bezig zijn met andere projecten die minder te maken hebben met schrijven. Nieuwe ideeën ontwikkelen, mensen ontmoeten, tekenfilms kijken, videospelletjes spelen. 

Die tekenfilms kijken, dat keert toch telkens terug als ik interviews lees met jou.

Ja, heel veel verhalenvertellers laten zich inspireren door de Japanse tekenfilmcultuur: manga’s,  films, die altijd komen vanuit de Japanse cultuur van verhalen vertellen. Ik vind de duidelijkheid van de structuur in tekenfilms geweldig. Een tekenfilm kan mij zo ontroeren, terwijl het gaat over iemand die piraat wil worden. Dat betekent dat die tekenfilm heel goed is geschreven. Je leeft mee met de personages. Het gaat over familie of vriendschap. Hier valt heel veel uit te leren. Ik ben heel trots dat dat een inspiratiebron is voor mij.

Je krijgt je verhaal niet meer verteld al dansend?

De verhalen die ik vandaag wil vertellen niet meer. Vroeger wel. Vroeger lukte het me wel, maar nu zijn er andere dingen die ik wil vertellen. Het kan ook met dans, maar ik heb niet het vermogen en het talent om die verhalen in dans te vertellen. Als danser had ik het gevoel dat ik niet alleen in mijn mogelijkheden maar ook in mijn passie ervoor het plafond had bereikt. 

Nochtans ik heb gisteren nog een TED-lezing bekeken van jou uit 2015 waar je voor een deel danste met een partner (de al genoemde Yves Ruth, JH). Ik vond dat verhaal fantastisch goed verteld in dans.

Ja, dat verhaal lukte dan wel. Alleen de verhalen waar ik vandaag mee bezig ben, lukken mij niet in dans. 

Is Vlaanderen dan niet te klein voor jou als je met taal bezig bent? Want je bent niet begrensd door taal: je spreekt perfect Engels, je spreekt Arabisch, je spreekt Frans, waarom dan Vlaanderen?

Omdat ik hier geboren en getogen ben. (lacht uitbundig). Weet je, ik heb drie boeken gepubliceerd die in Vlaanderen succes hebben gehad, maar mijn boeken zijn nooit vertaald geweest. Ik heb lang gedanst, de wereld rondgereisd, ik heb lessen kunnen geven in Japan en in verschillende landen. Dat gevoel om je werk te kunnen delen met mensen die uit andere werelddelen komen, uit andere culturen, is geweldig. Ik voel wel, niet vanuit het gevoel dat mijn stuk goed genoeg is om internationaal te kunnen werken, maar wel omdat ik ooit mijn kunst kon delen met de wereld en nu niet meer, met iets waar ik zo een grote liefde voor heb: boeken, verhalen in boeken, woorden. Dat is niet zozeer een frustratie, maar het is wel een gemis, omdat ik het jaren wel heb kunnen doen met een andere kunstvorm. Maar natuurlijk moet je alles tijd kunnen geven, en daar ben ik heel slecht in. Ik ben super-ongeduldig. (lacht) Dat zorgt af en toe voor wat frictie omdat ik soms niet kan wachten. 

Wat zou je aan jezelf willen veranderen?

(denkt lang na, dan kordaat) Niks. Het blijkt goed te werken. (lacht). Ik zou er eens moeten over nadenken, maar er is niet onmiddellijk iets. Ik apprecieer mijn goede en mijn slechte kanten, omdat ik uit beide leer. Ik leer ontzettend veel de laatste tijd, ik ontdek veel en ik vind het leuk, ik ben gelukkig als mens. De notie dat wat slecht is aan jou altijd moet veranderen in iets positiefs, daar ben ik het niet altijd mee eens. Ik vind negatieve kanten ook goed want zij kunnen je richtingen induwen die heel waardevol zijn voor jou. Dus ik zou zeggen: meer geduld hebben. Maar tegelijk: ongeduldig zijn heeft er vaak  voor gezorgd dat ik meer ging pushen, en sommige dingen zijn gebeurd omdat ik meer ging pushen. 

Heb je een levensmotto?

Ik denk het niet nee. Soms volg ik mijn eigen regels, en soms volg ik de stroom van het leven, soms volg ik andere mensen hun regels omdat ik ze beter vind. Maar daar is niet iets waar ik een houvast aan heb. Het klinkt misschien heel cliché, maar: gewoon proberen je best te doen. Waar ik altijd mezelf aan probeer te herinneren is: vergeet nooit dat dit een momentopname is. Ik heb mijn boeken één keer herlezen. Ook al vind ik dat ze op veel vlakken beter konden zijn, ben ik nooit ontevreden geweest.  Op dat moment was dat, als 24- of 25-jarige Ish, het beste dat ik kon. Ik kan op een moment alleen maar het beste van mezelf geven, en dan loslaten. Het is het moment waarin je leefde, waar er een gebrek aan tijd was, waar er persoonlijke dingen zijn gebeurd. Dat is de realiteit, en dit is het verhaal achter jouw product. Volgende keer probeer je beter te doen. Dat zorgt ervoor dat ik minder negatief ben tegenover alles.

Wat is het laatste wat je doet ’s avonds of ’s nachts?

Japanse tekenfilms (lacht). Maar dat is waar, echt. Ik heb een computer naast mijn bed, en dan kijk ik, ik volg een paar Japanse tekenfilms. Het is het moment waarop ik bijvoorbeeld kijk naar een jongeman die zijn droom probeert waar te maken, met fijne muziek en mooie kleuren en leuke en grappige personages, ontroerende momenten, vader-zoon-momenten. Dat vind ik heerlijk om mijn dag mee af te sluiten, dat zorgt ervoor dat ik niets meeneem in mijn dromen.

En hoe laat is het dan, als het licht uitgaat?

Middernacht, soms een beetje later. 

Foto's: Alex Vanhee, montage podcast: Gunter Joosen