"Het lam gods" meest geliefde schilderij van de Vlamingen

"Het lam gods" van de broers Jan en Hubert Van Eyck is een complex veelluik van twaalf panelen, die open en dicht kunnen. Een paar zijn aan weerszijden beschilderd. Eén paneel, "De rechtvaardige rechters", werd in de jaren dertig gestolen en is nog spoorloos. Op dit ogenblik is het magistrale religieuze kunstwerk, dat de kern van het christendom uitbeeldt, de eucharistie of transfiguratie met name, in restauratie. De al behandelde panelen hangen opnieuw in de Sint-Baafskathedraal in Gent. Het hele werk is een mijlpaal in de kunstgeschiedenis. Niet alleen is het verbijsterend goed geschilderd, het betekende ook een doorbraak in de behandeling van perspectief, en van verhalende beeldende kunst. De broers Van Eyck staan ook op de achtste plaats met "Madonna met kanunnik Joris Van der Paele".   

René Magritte is na Van Eyck de lieveling van de Vlamingen, en dat vooral met "Het Rijk der Lichten", een werk waarvan meerdere van elkaar verschillende versies bestaan, geschilderd tussen 1954 en '61. Maar altijd gaat het om het surrealistische gegeven van een huis aan de rand van een bos, achter een poel, onder een helderblauwe hemel, terwijl het op de begane grond donker is. Magritte speelt erg mooi met het licht achter een raam, en de gloed van een straatlantaarn. Een intrigerend geheimzinnig meesterwerk van een Waals-Brusselse kunstenaar van wie de beeldtaal universeel herkenbaar is.  

Oostendenaar James Ensor schilderde "Intrige" in 1890, tijdens zijn beste periode als scheppend kunstenaar. Hij leefde nog tot na de tweede wereldoorlog, maar was toen een soort karikaturale folkloristische bezienswaardigheid geworden. Ensor was volkomen uniek, in geen keurslijf te dwingen, barstend van verbeeldingskracht, vaak rauw en ongepolijst, volks en opstandig. "Intrige" is een sober en typisch werk van hem, een groep gemaskerde figuren  die in onduidelijke relaties tot elkaar staan. De centrale figuur, een vrouw die mogelijk een man aan de haak heeft geslagen, lijkt nogal op Michael Jackson, Ensor was een visionair! 

Rubens haalde verrassend maar de zevende plaats, met "Tenhemelopneming van Maria"; Pieter Breughel de Oude staat een stuk hoger, op vier met "De dulle  griet", uit 1561. Het is een werk over decadentie en hebzucht. Met "De dulle griet" komt Breughel erg dicht  bij Jeroen Bosch. In de achtergrond brandt de hel, allerlei angstaanjagende figuren en fabeldieren krioelen op het doek. Het is een nachtmerrie over een vrouw, "De dulle griet", die als een man graaiend en grijpend over de aarde waart, en een verwijfde man die vadsig laat begaan en de gaven verspilt .  

Dé verrassing van deze canon van "Culture Club" staat op vijf: "Duizeling", van die andere Oostendenaar Leon Spilliaert. Wereldklasse, maar quasi onbekend in het buitenland.  We zien een vrouw op de trap van de dijk naar het strand. Maar de trap is erg steil en gevaarlijk, de wind rukt wild aan de sjaal van de vrouw. Een typisch werk van de aan chronische slapeloosheid lijdende Spilliaert, die 's nachts door zijn woning en Oostende doolde, en schilderde wat hij zag, spelend met lichtinval en schaduw. En 's nachts ziet alles er onheilspellender uit.  "Duizeling" is een werk uit 1908, het past perfect in een tijd van jugendstil en art nouveau.   

Op zes de enige levende kunstenaar in het gezelschap van "Culture Club", Jan Fabre, en die vaardigt een beeldhouwwerk af, "Man die de wolken meet". Er bestaan meerdere exemplaren, één ervan prijkt op het dak van het "SMAK" in Gent. In feite stelt het werk een stukadoor voor die opmetingen doet voor hij aan de slag kan met pleister, verf en behangsel. Maar er is geen muur of plafond, hij meet de lucht, het uitspansel, de wolken. Met die verschuiving in betekenis creëert Fabre een hoogst poëtisch werk. De zilveren verf verhoogt nog de metaforische, utopische aard van het beeld.

Nog even melden dat op negen en tien twee vertegenwoordigers staan van het Vlaamse agrarisch expressionisme, "Bietenoogst" van Emile Claus, en "Boer met schop" van Constant Permeke. De helft van de gekozen topwerken is dus twintigste-eeuws.