Lusteloze paus Franciscus mijdt in Myanmar het woord 'Rohingya'

Hij is gezwicht voor de angstige waarschuwingen van zijn aartsbisschop en sprak de wereld toe zonder de benarde moslimminderheid met name te noemen. Zo vermeed de paus een hoop voorspelde ellende, maar tegelijk ontnam hij zijn bezoek aan Myanmar de enige betekenis die het had: hij zou Aung San Suu Kyi de waarheid komen zeggen, en uiteindelijk schrok hij daar kennelijk dan toch voor terug.

Loze woorden?

Het enige wat vandaag na een beleefd applausje in Naypyidaw blijft hangen is de vraag: wat heeft hij nu eigenlijk wel gezegd? Voor de een was zijn toespraak niet meer dan een verzameling loze woorden en goede bedoelingen, maar voor de ander waren het toch de woorden van een paus, en die mag je niet zomaar naar de prullenbak verwijzen. 

"Hier spreekt tweeduizend jaar diplomatie", zegt een Italiaanse journalist, die laat merken dat hij door de wol geverfd is en vermoedelijk al meerdere pausen heeft meegemaakt. Hij weet hoe ze praten. Je moet tussen de regels luisteren, en alles interpreteren zoals je ook de Bijbel zelf interpreteert. En als je dat doet, staat er toch een heleboel, ook al staat het er niet.

Zonder ze te noemen betrok de paus natuurlijk de Rohingya toch in zijn toespraak. Hij had ze zonder twijfel in gedachten toen hij zei: "De toekomst van Myanmar moet vrede zijn, een vrede die is gebaseerd op respect voor de waardigheid en de rechten van elk lid van de samenleving, respect voor elke etnische groep en haar identiteit, respect voor de rechtsstaat, en respect voor een democratische orde die elk individu en elke groep - zonder uitzondering - in staat stelt zijn legitieme bijdrage te leveren aan het algemeen."

Aung San Suu Kyi

Zonder uitzondering. Voor de juiste verstaander kan dat maar één betekenis hebben, maar tegelijk kan niemand er ook aanstoot aan nemen. En zo omzeilt de paus de klif die vanaf de eerste minuut van het bezoek aan Myanmar torenhoog voor hem oprees. Zoals zijn tekst om interpretatie schreeuwt, schreeuwt ook zijn gedrag erom 'gelezen' te worden: de paus oogt vermoeid, hij leest zonder passie, alsof het andermans tekst is, hij is lusteloos en zonder zijn bekende glimlach. Een kwinkslag blijft uit, en als hij naast Aung San Suu Kyi het gebouw betreedt staat zijn gezicht strak, als dat van iemand die zojuist een flinke ruzie achter de rug heeft, en heeft verloren. Maar misschien is hij alleen maar moe van de ouderdom, de lange reis en de jetlag.

Aung San Suu Kyi heeft in haar toespraak tenminste nog twee zinnetjes in het Italiaans verpakt, om de paus te plezieren, en haalt Jezus' toespraak op de berg aan als een "handleiding voor vredestichters". Allebei zijn ze blij met de verse diplomatieke betrekkingen tussen het Vaticaan en Myanmar en allebei eindigen ze met een stichtelijke zin. Suu Kyi: "De weg vóór ons is lang, maar we zullen lopen met vaste tred, vertrouwend op de kracht van vrede, liefde en vreugde." Paus Franciscus brengt tweeduizend jaar diplomatie als volgt onder woorden: "Ik roep over u allen de goddelijke zegeningen van wijsheid, kracht en vrede uit."

Morgen gaat de paus voor in een openluchtmis, waar hij ook een toespraak zal houden, maar na zijn woorden van vandaag wordt niet verwacht dat hij het daar wél openlijk voor de Rohingya zal opnemen. Mogelijk bewaart hij zijn echte kritiek voor later: na Myanmar vliegt hij naar het buurland Bangladesh, het land waar 600.000 Rohingya-vluchtelingen onder vaak mensonterende omstandigheden in zelfgebouwde tentenkampen moeten zien te overleven.