Even naar de botoxdokter, schat

Er is haast geen bekende (vrouwelijke) kop in Hollywood die tijdens haar carrière niet te maken krijgt met speculaties over mogelijke cosmetische ingrepen. Toegegeven, Renee Zellwegers verschijning op de Elle Women in Hollywood Awards in 2014 was memorabel. Niet alleen omwille van haar prachtige Carolina Herrera-jurk, maar ook omdat ze haast onherkenbaar was. De roddelpers vulde er magazines en websites mee en het publiek smulde ervan. Hier in België kunnen we daar eens om lachen, de verouderingscultuur in Tinseltown in vraag stellen of met een bedenkelijke zucht tot de conclusie komen dat we toch meer van het type 'puur natuur' zijn. Rimpels stralen persoonlijkheid en karakter uit. Een vetrolletje dat net niet meer in je broek past, is een teken dat je optimaal geniet van het goede leven.

Toch is dat laatste een redenering waar steeds minder mensen zich in lijken te vinden. Vzw De Maakbare Mens ondervroeg 667 Vlamingen naar hun visie rond esthetische plastische chirurgie. Dat soort ingrepen dient enkel om je uiterlijk te verfraaien, en is dus niet hetzelfde als reconstructieve plastische chirurgie, waarbij lichamelijke letsels door bijvoorbeeld ziekte worden gecorrigeerd. 60 procent kende iemand die een esthetische ingreep had ondergaan. Het is dus geen ver-van-mijn-bedshow meer, ook in onze naaste omgeving komen we er mee in aanraking. 18 procent acht het mogelijk dat ze in de toekomst aan zich zullen laten sleutelen. Het 'zeg nooit nooit'- principe dus.

De Verenigde Staten zijn al enkele jaren wereldleider. Daar beleefde de cosmetische industrie in 2015 een hoogtepunt: de Amerikanen gaven een flinke 13,5 miljard dollar uit aan plastische chirurgie (ter vergelijking: aan tandpasta spenderen de Amerikanen zo'n 1,6 miljard). Er zijn maar liefst 3.600 plastische chirurgen aan de slag. Een online tool met chatfunctie, Zwivel, helpt potentiële klanten om snel de juiste 'match' te vinden.

Ook in Zuid-Korea zijn esthetische ingrepen booming business. Volgens The New York Times kletst de Zuid-Koreaanse overheid er elk jaar zo'n vier miljoen dollar tegenaan om het medisch toerisme te promoten, een sector die gedomineerd wordt door plastische chirurgen en waar voornamelijk Chinese vrouwen gebruik van maken. Een citytrip wordt daar gecombineerd met een dubbele kaakoperatie om het gezicht een meer V-achtige vorm te geven. Toch niet zomaar een huis-, tuin-, en keukeningreep...

Mooier zonder mes

Ook aan deze kant van de wereldkaart zijn er fans van verfraaiingswerken. Cijfers die jaarlijks verzameld worden door The International Society of Aesthetic Plastic Surgery tonen aan dat esthetische ingrepen globaal aan populariteit winnen. Vooral botox en fillers zijn meer en meer gewild.

Niet verwonderlijk, vertelt Katrien Lagey, plastisch chirurge. "De prijs, die lager ligt dan een chirurgische ingreep, speelt zeker een rol. Bovendien is het een snelle en efficiënte behandeling. Na tien minuten zie je al resultaat. Ook het risico op complicaties is bijzonder klein. Bij botox wordt een verdunde versie van botuline toxine in de spieren geïnjecteerd. Resultaat: een ontspanning van de spieren, waardoor er geen rimpels kunnen ontstaan en ook bestaande rimpels minder zichtbaar worden. Je telt zo'n 180 euro neer om bijvoorbeeld de frons tussen je ogen weg te werken. Het effect blijft vier maanden zichtbaar.

"Bij fillers zie je tot een jaar lang resultaat. Je betaalt er gemiddeld 380 euro voor. Daarbij wordt bijvoorbeeld hyaluronzuur gebruikt, een lichaamseigen stof die nodig is voor een rimpelloos gelaat. Hoe ouder je wordt, hoe minder je er zelf van aanmaakt. Dat zuur wordt onder je rimpels gespoten zodat die worden opgevuld. Zo'n ingreep wordt vooral gebruikt voor plooitjes tussen neus en lippen. We kunnen het ook aanbrengen op de jukbeenderen en in de lippen."

Zowel bij botox als fillers gaat het om een injectie. Er komt dus geen mes aan te pas. Maar ook wat chirurgische ingrepen betreft, is de drempel kleiner geworden, zegt Lagey. "Zo wint de ooglidcorrectie aan populariteit (dat kost zo'n 1.500 euro, red.). Zware oogleden kunnen storend zijn en een vermoeide indruk geven. Met een correctie ga je zo'n tien jaar terug in de tijd."

Niet jonger, wel frisser

De oorzaak van al dat gespuit en geknip? Niet alleen het schoonheidsideaal waar we al decennialang mee worstelen. Ook demografische factoren spelen een rol. Lagey: "We leven en werken langer. Hoe je het ook draait of keert, we worden ouder en rimpels horen daarbij. Maar anderzijds voelen oudere mannen en vrouwen zich vitaler, omdat ze meer dan vroeger aandacht besteden aan wat ze eten, meer bewegen ook. Maar hoe ze zich voelen, stemt niet noodzakelijk overeen met hoe ze eruitzien. Ze willen er niet per se jonger uitzien, maar wel frisser."

Ook volgens trendwatcher Nathalie Bekx zullen botox en lasertherapieën de komende jaren alleen nog maar 'gewoner' worden. "Plastische chirurgie werkt nu heel goed, maar zal moeten inboeten aan populariteit in het voordeel van zogenaamde zachte therapieën. Dat merken we nu al. Binnenkort is de helft van onze bevolking ouder dan vijftig. Die mensen hebben nog een paar decennia voor de boeg, vrouwen meer dan mannen. Ze willen er goed blijven uitzien, en we leven nu eenmaal in een maatschappij waar jeugdigheid tot het ideaalbeeld behoort. Als je een mooie jurk koopt, naar de pedicure gaat of gaat fitnessen, is dat ook meestal omdat je er goed wil uitzien. Bij ingrepen als botox is dat niet anders. Scheve tanden, flaporen, scheel kijken... Het zijn imperfecties die nu bijna zonder nadenken worden gecorrigeerd. Die trend zullen we ook bij bijvoorbeeld rimpels zien."

Voor u misschien bedenkelijk fronst en uw groeven alleen maar dieper maakt, een rimpelloze toekomst zal het niet worden. Bekx: "Rimpels gaan niet verdwijnen, maar ze worden wel zachter. Mensen willen er niet piepjong uitzien, maar wel goed. En daar zijn geen drastische ingrepen meer voor nodig."

Manlief merkt het toch niet

Het is dus wat voorbarig om te stellen dat we binnen tien jaar allemaal aan de botox zitten, of eruit zullen zien alsof we het metabolisme van een twintigjarige hebben. Het taboe rond esthetische ingrepen is volgens Ignaas Devisch, professor Medische Filosofie aan de Universiteit van Gent, wel doorbroken. "Twintig jaar geleden was plastische chirurgie of botox eerder een uitzondering en er werd heel geheimzinnig over gedaan. Doordat het onderwerp nu meer in de media komt, zijn esthetische ingrepen bespreekbaar geworden."

Ook dermatologe Kim Lapière merkt dat er, vooral onder vriendinnen, meer gepraat wordt over esthetische behandelingen en plastische chirurgie. Al blijft het wel in besloten kring. "Natuurlijk, vooral bij een klasse die het zich kan permitteren. Vele patiënten vinden het 'normaal' om gebruik te makelijk van middelen als die goed werken en weinig risico's inhouden. 'Waarom niet?' is een veel gehoorde opmerking. De echtgenoot heeft trouwens meestal niets in het snuitje van het oplapwerk van zijn vrouwelijke wederhelft."

Het is dus niet zozeer voor de echtgenoot dat vrouwen zich laten inspuiten met chemische goedjes waarvan we de naam niet kunnen uitspreken. Vrouwen zijn doorgaans veel strenger voor zichzelf. Devisch: "Je wordt elke dag met jezelf in de spiegel geconfronteerd. Vrouwen maken zichzelf ongelukkig door zich steeds te vergelijken wat ze in de media zien, met seksegenoten die zogezegd mooier zijn. We moeten mooi, tot in de puntjes verzorgd, slank, gespierd en rimpelloos zijn. Dat zijn normen die we onszelf opleggen en waarvan we onszelf wijsmaken dat we er aan moeten voldoen. Het is een worsteling van alle tijden. Het verschil is alleen dat we er nu iets aan kunnen doen. Dat is ook de reden waarom zoveel mensen meegaan in het hele botoxverhaal."

Voor Sophie (32) vormen haar lachrimpeltjes al van jongs af aan een bron van onzekerheid. "Al zo lang ik me kan herinneren, heb ik kraaienpootjes rond mijn ogen wanneer ik lach. In het eerste middelbaar heeft een klasgenoot er een opmerking over gemaakt en sindsdien begon ik me er steeds meer op te fixeren. Op mijn vierentwintigste heb ik voor het eerst botox gebruikt. De dermatoloog stond er niet echt voor te springen.

"Ook mijn fronsrimpel heb ik preventief laten verzachten. Ik kon me er echt blind op staren. Ik ben wel tot de conclusie gekomen dat anderen daar niet zo op letten. Bovendien zijn het niet alleen je rimpels die je er oud doen uitzien. Maar het neemt niet weg dat het veel doet voor je uitstraling.

"Ik heb nooit een geheim gemaakt van mijn bezoekjes aan de dermatoloog, maar ik zal ook nooit een uithangbord zijn. Wanneer het onderwerp aangesneden wordt, zal ik gerust mijn ervaring delen, maar ik zal het nooit promoten. Het zijn behandelingen die zeker in de medische context moeten blijven. Je mag er niet te casual mee omspringen, niet iedereen moet zijn pot Nivea onmiddellijk gaan vervangen door een esthetische ingreep. Maar we moeten er ook niet onnozel over doen en het taboe doodzwijgen.

"Ik zie alleen maar gephotoshopte beelden. Die hebben zeker wel een invloed op mij. Daarom vind ik het ook wel belangrijk om mij te omringen met mensen die zeggen 'Fuck it, ik word oud zoals ik ben'. Maar voor mij zal dat toch nooit doorslaggevend zijn."

Sociale druk

Professor Devisch: "Als er iets bestaat dat betaalbaar is en technisch haalbaar, dan wordt het bijna vanzelfsprekend dat je erop ingaat. Dus we zullen alleen nog maar méér aan de botox gaan. Wie weet komt het zo ver dat je je haast moet verantwoorden als je niks doet aan rimpels of andere zogezegde imperfecties. Het gevaar is dat de druk alleen maar toeneemt zodra het maatschappelijk aanvaard is, en dan wordt het voor een individu moeilijk om eraan te ontsnappen.

"Toch mogen we niet vergeten dat het, ondanks de 'democratischere prijzen', voor velen volstrekt onbetaalbaar blijft. Als je een gemiddeld loon hebt, een huis moet afbetalen en elke maand rekeningen in je brievenbus vindt, kan dit er niet nog eens bij, is het hoogstwaarschijnlijk ook geen prioriteit. Ik denk dus dat de normalisering van esthetische ingrepen zich voornamelijk zal afspelen in bepaalde kringen waar het niet zo nauw steekt op wat euro's meer of minder."

We mogen ook de kracht van tegenbewegingen niet onderschatten. Alicia Keys verkondigde in de feministische nieuwsbrief Lenny (een online platform opgericht door actrice en regisseuse Lena Dunham) dat ze vanaf nu zonder make-up de straat én de rode loper op zal gaan. Lena Dunham zelf liet dan weer via sociale media én haar nieuwsbrief weten dat ze geen fotoshoot meer toezegt waar er met Photoshop gespeeld wordt. Om haar pleidooi kracht bij te zetten, voegde ze een foto toe waarin ze prijkt in rode lingerie. Zo wilde ze haar publiek nogmaals duidelijk maken dat ze blij is met haar lichaam in zijn huidige vormen en maten, en moedigt ze iedereen aan om hetzelfde te voelen.

Voorstanders van au naturel en strijders voor een positief lichaamsbeeld zullen er altijd zijn, en de toekomstige botoxgeneratie in balans houden. Om maar te zeggen dat elke vrouw en man vooral gewoon moet doen waar zij of hij zich goed bij voelt.