Het was woensdag een belangrijke dag voor het Joegoslaviëtribunaal (ICTY) in Den Haag, waar het allerlaatste vonnis in zijn bestaan op de rol stond. Na de veroordeling vorige week tot levenslang voor Ratko Mladic, de gewezen militaire leider van de Bosnische Serviërs tijdens de Joegoslavische burgeroorlog (1992-1995), was het de beurt aan zes voormalige politieke en militaire leiders van de Bosnische Kroaten. Ze stonden in beroep terecht voor gruweldaden tegen de Bosniakken, de Bosnische moslims.

De zitting werd woensdagmiddag opgeschort na het voorlezen van het vonnis. Slobodan Praljak, een van de beklaagden, wiens straf van 20 jaar cel bevestigd werd, nam het woord en zei tegen de rechter dat hij gif ingenomen had.

Het publiek kon niet zien of de beklaagde ineen was gezakt. Rechters en advocaten reageerden geschokt.

“We schorsen de zitting”, zei rechter Carmel Agius meteen. “Neem het glas niet weg dat hij gebruikt heeft toen hij iets dronk.”

De gordijnen in de zaal werden naar beneden gelaten, waarna de hulpdiensten toekwamen. Zij deden alles om de man te redden, maar hij overleed woensdagnamiddag in het ziekenhuis van Den Haag. Wat de man geslikt heeft en hoe het gifflesje in de rechtszaal binnen is geraakt, is nog niet duidelijk.

Het hof heeft in de beroepsprocedure al enkele vonnissen tegen de leiders van de Bosnische Kroaten wegens zware oorlogsmisdaden tijdens de Bosnische Burgeroorlog bevestigd. Ze waren in eerste aanleg tot 25 jaar gevangenisstraf veroordeeld.

Zware oorlogsmisdaden

Het tribunaal had de zes beklaagden in 2013 veroordeeld tot celstraffen die opliepen tot 25 jaar. Het tribunaal achtte hen destijds schuldig aan zware oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid in Bosnië-Herzegovina.

De hoofdbeklaagde is Jadranko Prlic, een politiek leider van de Bosnische Kroaten. De 58-jarige man is al sinds 2006 in proces voor het Joegoslaviëtribunaal. In eerste aanleg kreeg de regeringsleider van de toenmalige zelf uitgeroepen en niet-erkende Bosnisch-Kroatische deelstaat Herzeg-Bosna 25 jaar voor onder meer het uitdrijven van de moslimbevolking en voor moord, verkrachting en vernieling van burgergoederen moet als doel de oprichting van een “Groot-Kroatië”.

Volgens Serge Brammertz, de Belgische hoofdaanklager van het tribunaal, is het proces van Jadranko Prlic na de historische veroordeling van Mladic “eveneens een belangrijk vonnis”. Brammertz vorderde 40 jaar cel tegen de man. “Er is veel aandacht in de Kroatische gemeenschap voor deze zaak, ook vanuit Zagreb”, voegt hij toe.

De vijf anderen kregen in 2013 straffen van 10 tot 20 jaar. Tegen Bruno Stojic, defensieminister van Herzeg-Bosna, Slobodan Praljak, generaal in het Kroatische leger en later dan van Herzeg-Bosna, en Milivoj Petkovic, hoogste officier van het leger van Herzeg-Bosna is eveneens 40 jaar geëist.

“Sleutelrol”

De zes “speelden een sleutelrol bij de gemeenschappelijke misdadige onderneming om een Kroatische dominantie te creëren”, zei aanklager Barbary Goy tijdens de debatten in beroep. Ze waren de architecten, klonk het. “Tienduizenden moslims werden uit hun huis gejaagd ... duizenden werden opgepakt en vastgehouden in verschrikkelijke omstandigheden.” Moslims kwamen om bij aanvallen of toen ze gedwongen aan het front werkten.

De burgeroorlog in Bosnië-Herzegovina zette vooral de Bosnische Serviërs en Bosniakken tegenover elkaar. Maar ook de Kroaten en Bosniakken raakten dus slaags. Het bekendste beeld van dit conflict is misschien de vernielde brug in Mostar. Generaal Praljak beval de vernieling van de brug in de gemengde stad, waar de Kroaten systematisch de moslims verjoegen.

Vredesakkoorden

Na de vredesakkoorden van 1995 werd Herzeg-Bosna ontbonden en geïntegreerd in de Federatie van Bosnië en Herzegovina. Dat is de Kroatisch-Bosnische deelstaat van Bosnië-Herzegovina, naast de Republika Srpska (Servische republiek in Bosnië).

Het ICTY sluit volgende maand de deuren. Het beroep van Mladic zal worden behandeld door het International Residual Mechanism for Criminal Tribunals.