Waarom blijft Michel I kibbelen? - Bart Maddens

Bart Maddens doceert politieke wetenschappen in Leuven. Hij volgt de communautaire discussies op de voet.

Samenvallende verkiezingen zouden een zegen zijn voor de democratie, zo was ons beloofd. Stel je voor, de regering zou over een zee van tijd beschikken om in alle rust moeilijke maatregelen te nemen. De partijen zouden niet langer de hele tijd vechtend over de vloer rollen omdat ze de hete adem van de kiezer in de nek voelen.

De zegeningen van de samenvallende verkiezingen blijken echter nogal illusoir. Politici zijn evenmin als vroeger in staat om in alle sereniteit lastige knopen door te hakken. Hoe ver de verkiezingen ook in de toekomst liggen, de ministers maken even veel ruzie als vroeger, misschien zelfs meer. Ze zijn even opgehitst door de kiezer als altijd. Ook al hebben ze er voor lange tijd geen last van.

Hoe zou dat komen ? Samenvallende verkiezingen zijn immens belangrijk voor een partij. Het zijn alles-of-nietsverkiezingen. Een partij riskeert in alle parlementen zetels en centen te verliezen. Ze kan op alle niveaus in de oppositie verzeild raken. Niet samenvallende verkiezingen daarentegen zijn een vorm van risicospreiding. Je kunt op het ene niveau verliezen, maar je positie handhaven op het andere.

Hoe hoger het belang van een verkiezing, hoe langer de schaduw die de verkiezing vooruitwerpt. Nu al neemt de verkiezing van 2019 (en de algemene repetitie van 2018) mythische proporties aan in de ogen van de politici.

Daarom ook breekt hen het angstzweet uit bij elke peiling. Een mens zou dan denken dat ze lucide genoeg zijn om daar drie of vier jaar vóór de verkiezingen abstractie van te maken. Als de peilingen er vlak vóór de stembusgang al zo vaak naast zitten, hoeveel onbetrouwbaarder zijn ze dan niet een eeuwigheid vroeger? Maar zo zit een politicus blijkbaar niet in elkaar.

Dat de regeringspartijen zo opgejaagd worden door de peilingen komt omdat ze allemaal in dezelfde rechtse vijver vissen, hoor je vaak. Maar daar heb ik nooit veel geloof aan gehecht. Ideologische samenhang binnen de regering zou juist tot meer stabiliteit en besluitvaardigheid moeten leiden. Er is toch niemand die gelooft dat een coalitie van N-VA en SP.A, die gescheiden electoraten hebben, zoveel krachtiger zou besturen?

Anderzijds, misschien heeft men zich in 2014 wel te veel laten beroezen door het idee van de ‘logische coalitie’. Nu de vermaledijde PS en het CDH-van-het-eeuwige-non opzij waren gezet zou je eens wat zien! Michel I leek een relaxte wandeling in het park te zullen worden.

Mij heeft het altijd verbaasd dat het regeerakkoord zo weinig gedetailleerd is over een aantal grote hervormingen. Zeker, in 2014 kon men niet weten dat het veiligheidsbeleid en het vluchtelingenbeleid prioritair zouden worden. Maar de belastinghervorming was van meet af aan het vlaggenschip van de regering.

Alleen lezen we in het regeerakkoord bitter weinig over de concrete invulling daarvan. Dat is natuurlijk vragen om problemen. Stel je voor dat in het regeerakkoord van Di Rupo een even vage passage had gestaan over de zesde staatshervorming. Een politieke catastrofe zou het resultaat zijn geweest.

Waarom heeft men het ijzer niet gesmeed toen het heet was? Waarom heeft men al die moeilijke fiscale kwesties waar men sinds twee jaar mee worstelt niet getrancheerd bij de regeringsvorming? Waarom heeft men in 2014 geen omvattend fiscaal pact gesloten dat men dan in 2015 kon uitvoeren om er in 2019 volop de vruchten van te plukken?

Zou het kunnen dat het antwoord schuilt in wat Bart De Wever vorige week ootmoedig toegeeft in De Morgen en Het Laatste Nieuws: “We zijn gestart met euvele overmoed"? Het leek in 2014 helemaal niet nodig om de fiscale hervorming gedetailleerd uit te werken in het regeerakkoord. Want dat zou toch een fluitje van een cent worden voor de rechtse vriendenclub die de regering schijnbaar was.

Misschien hebben de andere partijen dat ook zo voorgespiegeld aan de N-VA, en is die partij in een valstrik getrapt. Misschien was het er de andere partijen vooral om te doen de N-VA mee in het federale bad te trekken en electoraal te verbranden… 

Wat er ook van zij, samenvallende verkiezingen zijn duidelijk niet het feilloze recept voor een lange periode van sereen en daadkrachtig bestuur. Dat is jammer, want we hebben wel een zware prijs betaald voor die beloofde weldadige effecten.

We hebben er als kiezer immers een democratisch inspraakmoment voor opgeofferd. Maar we hebben er niets voor in de plaats gekregen. We hebben een kat in een zak gekocht. Als dat geen consumentenbedrog is.