Waarom Jeruzalem zo gevoelig ligt voor Israël, Trump en moslimlanden

Zou de verklaring besloten liggen in het bondgenootschap tussen Israël, de VS en Saoedi-Arabië, met Iran als gemeenschappelijke vijand? Of is de wapendeal die Trump met de Saoedi's sloot de ultieme verklarende factor?

De meeste landen hebben hun ambassades in Israël gevestigd in Tel Aviv en niet in Jeruzalem. Zij willen de status van de stad laten afhangen van de uitkomst van onderhandelingen tussen Palestina en Israël. Beide kampen beschouwen namelijk de stad of delen daarvan als hun hoofdstad.

Jeruzalem huisvest heilige plekken voor zowel Joden als christenen en moslims. Maar Israël bezette de stad tijdens de oorlog in 1967 en beschouwt de hele stad als zijn ondeelbare hoofdstad, terwijl de Palestijnen Oost-Jeruzalem opeisen. Volgens het Israëlisch-Palestijnse vredesakkoord van 1993 moet de finale status van de stad besproken worden in latere vredesgesprekken. De Israëlische soevereiniteit over Jeruzalem is dan ook nooit internationaal erkend, maar verwacht wordt dat dit deze week zal veranderen met Trumps intentieverklaring. (lees verder onder de foto)

Volgens een wet uit 1995 is de Amerikaanse president verplicht de ambassade naar Jeruzalem te verplaatsen. Hij mag daar alleen van afzien op veiligheidsgronden en dat voor een duur van zes maanden. Sinds 1995 heeft iedere president om de zes maanden de verhuizing van de ambassade op die manier weten tegen te houden. Trump wil daar nu mogelijk van afzien.

Trump heeft beloofd het Israëlisch-Palestijnse conflict te zullen oplossen, en om dat te bereiken hakt hij er nu stevig op in. "Dit is de doodsteek voor de gematigde Palestijnen", stelt Hendriks op Radio 1. "Dat Abbas, de meest gematigde Palestijnse autoriteit dit plan afschiet, betekent het einde van een onafhankelijke Palestijnse staat met een minimumeis. In de praktijk zijn er nu geen vredesgesprekken meer mogelijk. De VS kunnen hun rol van onderhandelaar niet meer opnemen. Met op de achtergrond het Syrische conflict is dit een explosieve situatie. Dit kan de lont doen ontvlammen van het kruitvat dat de regio is. Het veiligheidsrisico zal in Jeruzalem toenemen, de kans op aanslagen zal stijgen. Maar dat is niet de grootste dreiging. De kans is groot dat radicalere Palestijnse groeperingen besluiten over te gaan tot raketbeschietingen, en waar eindigt dat?"

Het voorbije weekend waarschuwde Abbas al dat de Amerikaanse erkenning van Jeruzalem als de hoofdstad van Israël de vredesinspanningen van het Witte Huis in het Midden-Oosten zouden hypothekeren. "Elke Amerikaanse stap naar erkenning van Jeruzalem als de hoofdstad van Israël, of het verhuizen van de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem, is een bedreiging voor de toekomst van het vredesproces en dat is voor de Palestijnen, de Arabieren en de internationale gemeenschap onaanvaardbaar", zei Abbas tegen een groep van Arabische parlementsleden uit Israël.

De oplossing van het Israëlisch-Palestijnse conflict dat Trump voor ogen had, lijkt de Palestijnen niet echt genegen. Om een plan daartoe op te stellen, stuurde Trump zijn schoonzoon Jared Kushner naar het Midden-Oosten. Bovenaan diens agenda stond een bezoek aan Saoedi-Arabië, waar hij vorige maand de Saoedische kroonprins Mohammed bin-Salman ontmoette. De kroonprins deed toen toezeggingen die nadelig zijn voor de Palestijnen.

The New York Times heeft bronnen gesproken die het Saoedische voorstel hebben ingezien. Zij stellen dat de Saoedi's tegen de Palestijnse president Mahmoud Abbas hebben gezegd dat hij slechts genoegen zou moeten nemen met delen van de Westelijke Jordaanoever. De Joodse nederzettingen zouden blijven bestaan. De Palestijnen zouden ook afstand moeten doen van Oost-Jeruzalem, net als van het recht op terugkeer van vluchtelingen. (lees verder onder de foto)

De kroonprins zou Abbas onder druk hebben gezet: als Abbas niet akkoord gaat, dan zal Riyad hem tot aftreden dwingen, en de opvolger zo bewerken dat die zijn handtekening wel onder het plan zet. Volgens verschillende bronnen zou de Saoedische kroonprins ook gepoogd hebben Abbas om te kopen.

Waarom Trump zijn dochter en schoonzoon naar Saoedi-Arabië stuurde om daar een oplossing uit te dokteren? Vooreerst is Saoedi-Arabië de bondgenoot van zowel de VS als van Israël, met Iran als gemeenschappelijke vijand. De deal die zijn voorganger Barack Obama met Iran sloot inzake het Iraanse atoomprogramma, is Trump altijd al een doorn in het oog geweest. In oktober besloot Trump een hardere koers tegen Iran te varen en het nucleaire akkoord niet te erkennen. In Trumps nieuwe strategie moet de "agressie" van Iran beteugeld worden, vooral wat betreft de steun aan het terrorisme. Dit terwijl uitgerekend de wahabistische haatpredikers uit Saoedi-Arabië internationaal verantwoordelijk worden geacht voor de terreurdreiging naar het westen toe.

In dit verband is het ook relevant aan te stippen dat de VS en Saoedi-Arabië het in mei van dit jaar eens zijn geworden over een gigantische wapendeal. Riyad zal de komende tien jaar voor 350 miljard dollar wapens uit de Verenigde Staten aankopen. Het gaat onder meer om een THAAD-raketschild, oorlogsschepen, commandosoftware, pantservoertuigen en gesofisticeerde zware munitie. Het akkoord kwam er om de defensiebudgetten van Saoedi-Arabië en de Golfstaten te ondersteunen, omdat die regio door Iran zou bedreigd worden. Daarnaast speelt wellicht ook Trumps campagnebelofte mee dat hij de Amerikaanse economie zou stimuleren met fabrieksjobs.

In de wapendeal zit ook voor een miljard dollar aan zware munitie. Onder Obama werd die verkoop uitgesteld wegens de bezorgdheid over de door de Saoedi’s geleide militaire campagne in Jemen, die al duizenden burgerslachtoffers maakte.