"Meerpersoonskamers zijn niet meer van deze tijd"

Dokters

Dat een ziekenhuisverblijf duur is, komt onder meer omdat de hooggekwalificeerde artsen die er werken goed betaald moeten worden. De meeste mensen zijn het er overigens over eens dat mensen die vaak tot hun dertigste hebben gestudeerd, daar ook een heel mooi salaris voor mogen krijgen. 

Meer discussie is er over de ereloonsupplementen. Dat zijn de supplementen die artsen mogen aanrekenen voor patiënten die op een eenpersoonskamer liggen. Hoeveel die supplementen bedragen, verschilt van het ene ziekenhuis tot het andere en van arts tot arts. Zo zijn er ziekenhuizen die een plafond van 100 procent hanteren, maar er zijn ook uitschieters tot 400 procent. Een ingreep van 100 euro kan op die manier dus 200 tot zelfs 400 euro kosten.

2016 was het eerste volledige jaar waarin ziekenhuisartsen enkel nog ereloonsupplementen mochten aanrekenen bij patiënten die echt kozen voor een eenpersoonskamer én er ook effectief verbleven. Een goeie zaak, vindt CM, alleen vertaalt zich dat niet in een lagere kost.

Voor dat jaar ziet het ziekenfonds namelijk een explosieve stijging van ereloonsupplementen in dagopnames van 9 à 10 procent. Dat komt neer op 35 à 50 euro extra per opname. Ook voor de klassieke opnames gingen de ereloonsupplementen met 2 procent de hoogte in. Voor elk van de 175.562 CM-leden die vorig jaar in een eenpersoonskamer lagen, kwam er vorig jaar gemiddeld 16 euro extra bij. Terwijl het aantal ligdagen naar beneden ging en ook de remgelden met 3 procent daalden.

Het ziekenfonds merkt overigens hoe het systeem soms regelrecht misbruikt wordt. Artsen die weigeren patiënten te helpen als ze niet voor een eenpersoonskamer kiezen? Het ziekenfonds krijgt er geregeld melding van. 

Daarnaast toont de Ziekenhuisbarometer ook hoe ziekenhuizen gestaag hun plafonds optrekken. Was er in Vlaamse ziekenhuizen de voorbije jaren nog schroom om supplementen van meer dan 100 procent aan te rekenen, dan schuiven deze nu ook op naar 150 à 200 procent. De helft van de ziekenhuizen hanteert op dit moment een plafond van minstens 200 procent. Brussel kleurt diep rood met excessen tot 400 procent.

“Dit is niet meer houdbaar”, vindt Luc Van Gorp, voorzitter van CM. “De limieten van het systeem zijn bereikt, zowel voor de patiënten, de verzekeraars, als voor de zorgverstrekkers." Hij vindt daarom niet dat we zomaar in het loon van artsen moeten snijden. “Artsen moeten een redelijke verloning krijgen”, benadrukt hij. “Alleen is de vraag: wat is billijk? Bovendien: op dit moment hebben we er nauwelijks zicht op hoeveel artsen daadwerkelijk verdienen.”

Het is niet omdat specialisten supplementen aanrekenen van 150 procent, dat ze die bedragen integraal op hun bankrekening krijgen. Artsen staan een deel van hun loon af aan het ziekenhuis, bijvoorbeeld om dure toestellen te kopen. Hoeveel ze precies afstaan, is in de meeste gevallen onduidelijk. Het verschilt per ziekenhuis, per arts en er is bitter weinig transparantie.

Inmiddels weten we dat nefrologen en radiologen bij de grootverdieners zijn, terwijl geriaters of pediaters het met een pak minder moeten doen. Maar echt harde cijfers ontbreken. “Onzinnig”, vindt Van Gorp. “Hoe kunnen we nu het debat ten gronde voeren als we niet eens de exacte feiten kennen?”

Ziekenhuizen

Ook ziekenhuizen zijn verantwoordelijk voor de hogere facturen. Zo rekenen ze onder meer ‘kamersupplementen’ aan voor een eenpersoonskamer. Het idee erachter: hoe luxueuzer een kamer, hoe meer die kost. Patiënten die liever een bad hebben of een ruimte om met de familie cava te nippen na een geboorte, moeten daar ook voor betalen.

“Niet onlogisch”, vindt gezondheidseconoom Lieven Annemans (Universiteit Gent). “Het is normaal dat een betere kamer met meer comfort zich vertaalt in een hogere prijs. In een hotel moet je ook meer betalen voor een kamer met zich op zee.” Toch moet dit systeem zijn grenzen kennen, vindt de prof. “Als je op den duur alleen maar eenpersoonskamers hebt, kun je niet per definitie kamersupplementen aanrekenen.”

CM stelt vast dat de kamersupplementen in bijna de helft van de ziekenhuizen is verhoogd tussen 2015 en 2017. Gemiddeld is er per ligdag zo’n 12 euro bijgekomen. Wetende dat patiënten gemiddeld zes dagen in het ziekenhuis liggen, komt dat dus op 75 euro extra. Vorig jaar betaalden de Belgen gemiddeld 52 euro kamersupplement per dag. 

Bovendien zijn er grote verschillen tussen de ziekenhuizen. In het UZA tel je gemiddeld 17 euro per dag neer. In het Cliniques Universitaires Saint-Luc is dat 164 euro. Hoeveel ziekenhuizen mogen vragen, is nergens vastgelegd. Het Koninklijk Besluit om hier een plafond op in te stellen, is nooit in uitvoering gebracht.

Al die extraatjes hebben hun weerslag op de factuur die de patiënt in de bus krijgt. In 2016, zo berekende CM, bestond 80 à 90 procent van de patiëntenfactuur bij een opname in een eenpersoonskamer uit ereloon- en kamersupplementen.

De ziekenhuizen zelf verwijzen naar het te strak financieel harnas waar ze vandaag in moeten overleven. De basisfinanciering is te laag, klinkt het, waardoor die supplementen de putten moeten dempen. De ligdagen zijn de voorbije jaren sterk afgenomen, onder meer onder impuls van de overheid, waardoor hun inkomsten zijn gedaald.

CM trekt dat in twijfel. “De laatste MAHA-studie (analyse van Belfius over de financiële toestand van de ziekenhuizen) toont dat 30 procent van de ziekenhuizen in de rode cijfers zit”, zegt Van Gorp. “Dat betekent dus dat de meeste ziekenhuizen financieel gezond zijn. Even goed heb je ziekenhuizen met lage ereloonsupplementen en goed management die het goed doen. En dan nog: ziekenhuizen mogen patiënten niet onderduwen om zelf niet te verdrinken.”

Ook Lieven Annemans erkent dat goed management een groot verschil kan maken. “Sommige ziekenhuizen hebben overgeïnvesteerd en hebben zichzelf dus in moeilijkheden gebracht”, zegt hij. “Maar anderzijds denk ik niet dat we mogen ontkennen dat er een structurele onderfinanciering is van de werkingskosten. Er zou meer ademruimte moeten zijn.”

Verzekering

‘Hebt u een hospitalisatieverzekering?’ Patiënten die hier ‘ja’ op antwoorden, krijgen in de praktijk nogal eens een eenpersoonskamer toegewezen. Want als het toch de verzekering is die betaalt, dan kan het zogezegd geen kwaad.

Wat in theorie een ‘facultatieve, vrije verzekering’ is, is voor veel Belgen een soort basisvoorziening geworden. Net omdat patiënten helemaal niet meer met meerdere personen op een kamer willen liggen. Wie ziek is, wil in vele gevallen privacy en rust. Het verklaart waarom, volgens cijfers uit 2014, zo’n 9 miljoen Belgen een hospitalisatieverzekering hebben.

Dat betekent daarom niet dat de supplementen ongebreideld mogen blijven stijgen. Verschillende verzekeraars hebben de voorbije jaren hun premies opgetrokken, net omdat de kosten de pan uit swingden. Marktleider DKV kreeg van de Nationale Bank eerder dit jaar zelfs de opdracht zijn tarieven te verhogen omdat er verlies dreigde. Een hospitalisatieverzekering in Brussel? Daar betaal je meer voor dan in Vlaanderen.

Evenmin betekent het dat patiënten zonder zorgen de duurste en mooiste kamer van het ziekenhuis kunnen innemen. In tegenstelling tot nogal wat mensen denken staat een hospitalisatieverzekering niet garant voor een kostenvrij verblijf. Zo zijn er bijvoorbeeld verzekeraars die maar ereloonsupplementen dekken tot 100 procent. Wie zich daar niet bewust van is, kan daarna voor grote verrassingen komen te staan.

Wie ooit ziek is geweest, komt bij de private verzekeraars niet meer aan de bak. Zij moeten zich tevreden stellen met de – soms minder uitgebreide – hospitalisatieverzekeringen van ziekenfondsen. “Je creëert een systeem met twee snelheden”, zegt Ilse Weeghmans van het Vlaams patiëntenplatform. “En naarmate ook de premies bij de ziekenfondsen stijgen, dreigen de meest kwetsbaren uit de boot te vallen.”

Ook professor Annemans vreest dat het systeem stilaan op zijn limieten stoot. “Als de private verzekeraars zeggen: ‘Het is genoeg geweest, we stoppen ermee’, dan hebben we pas echt een sociaal probleem.”

Wat is dan de oplossing?

Het hele systeem moet hervormd worden. Daar is echt iedereen het over eens. Maar hoe die hervorming er precies moet uitzien, daar is minder consensus over. CM vindt dat eenpersoonskamers ‘standaard’ moeten worden, zonder supplementen. “Qua besmetting, privacy en rust lijkt me dat gewoon logisch”, zegt Van Gorp. “Meerpersoonskamers zijn niet meer van deze tijd.”

Ook Annemans is er voorstander van om de ereloonsupplementen op termijn af te schaffen. “Maar eerst moet je de honoraria van de artsen hervormen”, meent hij. “Van de ene op de andere dag kun je dat niet. Op korte termijn zou je wel een ‘standstill’ kunnen invoeren, zodat ze toch al niet meer stijgen. Daarna kun je een traject uitstippelen waarin je die supplementen laat dalen, terwijl je de honoraria van de artsen aanpast. En de ziekenhuizen moet je zodanig financieren dat ze die supplementen niet meer nodig hebben.”

De hervorming van de ziekenhuisfinanciering is sowieso een van de grote projecten van minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld). Maar de voorstellen die nu al op tafel liggen, baren CM nog steeds zorgen. Zo staat er een systeem van laagvariabele zorg in de steigers. Concreet: voor eenvoudige ingrepen, krijgen ziekenhuizen een vast bedrag.

“Maar dat lost het probleem van de supplementen niet op”, benadrukt Van Gorp. “Er zijn geen garanties dat die gaan verdwijnen. Dus de kans bestaat dat patiënten bovenop dat vast bedrag, nog steeds allerlei extra’s moeten betalen.”