Dit is er beslist in het langverwachte brexitakkoord

De rechten van EU-burgers die in het Verenigd Koninkrijk wonen en van Britten in andere EU-landen blijven ook na de brexit dezelfde. Administratieve procedures "blijven goedkoop en simpel". Het zijn Britse rechtbanken die na de uitstap uit de EU over de rechten van EU-burgers in het land zullen oordelen, maar zij kunnen tot acht jaar na de scheiding onduidelijke zaken doorverwijzen naar het Europese Hof van Justitie en zullen met die beslissingen rekening moeten houden.

Noord-Ieren blijven bovendien ook na de brexit het recht op Iers en dus Europees staatsburgerschap behouden, zoals dat nu al het geval is.

Een van de moeilijkste punten in de onderhandelingen lag trouwens op het Ierse eiland: het was de vraag wat er zou gebeuren met de grens tussen Ierland en Noord-Ierland. Als het Verenigd Koninkrijk uit de EU zou stappen, zou er opnieuw een 'harde grens' ontstaan tussen Noord-Ierland, dat deel is van het VK, en Ierland, dat een EU-land blijft. Dat was voor Ierland en Europa onbespreekbaar.

Maar Noord-Ierland een uitzondering toestaan, zodat de regio nog de EU-regels zou volgen, was dan weer voor de Noord-Ierse Unionisten een 'no-go'. Daarmee zou de Britse eenheidsmarkt in de praktijk uiteenvallen en zou er een wig gedreven worden tussen Noord-Ierland en de rest van het Verenigd Koninkrijk. Volgens de gedoogpartner van de Britse premier May, die voor de unie van Noord-Ierland en Groot-Brittannië is, moest het volledige Verenigd Koninkrijk op dezelfde manier uit de EU stappen. 

De keuze kwam dus neer op de vraag waar de toekomstige grens zou liggen: tussen Ierland en Noord-Ierland, of tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië.

Bovendien zou een uitzondering voor Noord-Ierland betekenen dat ook Schotland en zelfs de stad Londen zo'n uitzondering willen. Daar is een meerderheid tegen de uitstap uit de EU. 

Het akkoord dat nu is gesloten, is bijzonder vaag, net om een compromis mogelijk te maken. "Wat de grens tussen Ierland en Noord-Ierland betreft, erkent het Verenigd Koninkrijk de unieke situatie op het Ierse eiland en zijn er 'belangrijke engagementen' aangegaan om een harde grens te vermijden", zo klinkt het. Hoe dat in de praktijk zal verlopen, is nog onbekend.

Met nieuwe handelsakkoorden moeten grenscontroles vermeden worden. Lukt dat niet, dan komen er "specifieke oplossingen voor de unieke omstandigheden". En zijn ook die oplossingen niet mogelijk, dan zal het Verenigd Koninkrijk "volledig dezelfde regels aanhouden als in de Interne Markt en de Douane-Unie".

De Noord-Ierse Unionisten toonde zich in eerste instantie voorzichtig tevreden met het compromis: "We zijn blij met deze wijzigingen, omdat het in mijn ogen betekent dat er geen rode lijn door de Ierse Zee zal lopen", zei DUP-leider Arlene Foster tegen Sky News. "We hebben duidelijke bevestiging gekregen dat het volledige Verenigd Koninkrijk de EU, de Europese interne markt en het Europese douanegebied verlaat." 

Toch blijft er scepticisme en nam Foster later deze voormiddag afstand van het akkoord: er is "meer werk nodig" om het princiepsakkoord "te verbeteren", aldus de partijleidster. "We hebben de premier gewaarschuwd over de voortzetting van het akkoord in zijn huidige vorm, gezien de kwesties die nog steeds opgelost moeten worden en de opinies die verscheidene van haar partijgenoten aan ons hebben meegedeeld", aldus de DUP-baas. "Het was uiteindelijk echter een zaak voor de premier om te beslissen hoe ze verder wil gaan."

Ierland is wel tevreden. "Deal bevestigd!" jubelde de Ierse minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney op Twitter. "Het is een uitstekende uitkomst voor iedereen op het Ierse eiland: het is gegarandeerd dat er geen harde grens komt", schreef de bewindsman.

Ook de Ierse premier Leo Varadkar spreekt van "een belangrijke dag". "We hebben alles gerealiseerd wat we wilden realiseren tijdens deze eerste onderhandelingsfase. We hebben alle Britse garanties die we nodig hebben." Hij erkent evenwel ook dat de Ierse kwestie allesbehalve geregeld is. "Dit is maar het einde van het begin van de onderhandelingen", zo stelde Varadkar, die zich voorneemt "waakzaam" te blijven tijdens de verdere onderhandelingen over de Ierse kwestie en de toekomstige handelsrelaties. 

Schotland reageerde terughoudender. Premier Nicola Sturgeon benadrukte dat eventuele "speciale regelingen" voor Noord-Ierland ook moeten worden aangeboden aan andere landen in het Verenigd Koninkrijk. "Als de brexit doorgaat (en ik wilde dat het niet zo was) is in de interne markt en de douane-unie blijven de enige verstandige keuze", twitterde Sturgeon. De Schotten stemden bij het referendum over de brexit in meerderheid voor 'blijven'.

Eerder werd al overeenstemming bereikt over de berekeningsmethode van de eindfactuur. Die komt uit op naar schatting 50 miljard euro. Dat wordt nu herbevestigd. Wat de financiële regeling betreft, heeft het Verenigd Koninkrijk zich ertoe verbonden de gemaakte afspraken te honoreren, zegt de Commissie. Het land zal zijn bijdrage blijven betalen alsof het tot 2020 in de EU was gebleven.

Vooral over de Ierse grenskwestie zal er de komende maanden dus nog duchtig onderhandeld moeten worden. Het lijkt erop dat zowel May als Juncker ervoor hebben gekozen de moeilijke kwestie voor zich uit te schuiven. Ook de voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk is tevreden over de brexitdeal, maar waarschuwt dat "de moeilijkste uitdaging" nog moet komen. "De wegen scheiden is moeilijk, maar een nieuwe relatie opbouwen na die scheiding, is nog moeilijker", waarschuwde hij. Hij vond het jammer dat "zoveel tijd verloren is gegaan aan de meest simpele fase" van de brexitgesprekken.