Waarom uw baas niet dezelfde kerstcadeautjes mag kopen voor u en uw collega's
Krijgt u een kerstcadeautje van uw baas, dan krijgen uw collega's waarschijnlijk exact hetzelfde. Dat is democratisch, maar niet persoonlijk en dat kan contraproductief werken. "Een collectieve beloning kan als een collectieve straf aanvoelen", zegt psycholoog Mia Leijssen.
Oudejaar komt met rasse schreden dichterbij en dat betekent: cadeautjes. Van je partner, vrienden en familie, maar soms ook van je werkgever. Dat kan een flesje wijn zijn, een keukenrobot of - we zeggen maar iets - een pakketje met 'aroma therapy essentials'. Zulke attenties zijn op zijn minst mooi meegenomen, denkt een mens dan. Maar is het wel zo'n goed idee? Niet noodzakelijk, zegt Mia Leijssen, hoogleraar psychologie aan de KU Leuven.
Die goedbedoelde verrassingen kunnen een tegendraads effect hebben. In de meeste gevallen krijgen alle werknemers namelijk precies hetzelfde cadeau. Dat is democratisch, maar ook weinig persoonlijk. "Het zijn vaak prullaria, gemakkelijke oplossingen waarover weinig is nagedacht. Zulke routinematige cadeaus zijn contraproductief", zegt Leijssen.
Collectieve straf
"Bedrijven moeten hun dankbaarheid duidelijk maken aan hun werknemers, dat is zeer belangrijk. Al denk ik niet dat een standaard geschenkje daarvoor de juiste manier is. Het kan compleet tegendraads werken. Wie het voorbije jaar goed presteerde, krijgt dan hetzelfde als iemand die veel fouten maakte. Die eerste kan zich dan bekocht voelen. Zo kan een collectieve beloning aanvoelen als een collectieve straf. Vergelijk het met een klas waarin twee leerlingen zich misdragen, maar alle leerlingen worden gestraft. Dat kan niet de bedoeling zijn."
'Wie goed presteert, krijgt hetzelfde cadeau als wie veel fouten maakt. Die eerste kan zich daardoor bekocht voelen. Zo kan een collectieve beloning aanvoelen als een collectieve straf'
Volgens Leijssen moeten de bedrijven dat dus anders bekijken. Dat kan op verschillende manieren. Bijvoorbeeld door er een kaartje bij te voegen, met daarbij een persoonlijke boodschap van de baas. Een andere optie: via de afdelingshoofden en tussenpersonen een juist cadeau zoeken voor de werknemers. "Dan werk je naar de essentie: een oprechte intentie tonen om iemand een plezier te doen. Mensen voelen dat, als je hen iets van harte gunt."
Elk bedrijf haar eigen beleid, zo geldt ook voor alles en dus ook kerstcadeautjes. Sommigen voorzien een algemene, kleine attentie zoals het personeel van Bpost er eentje krijgt: een kaartje van de CEO, met daarbij een velletje kerstpostzegels. Anderen zoals BNP Paribas Fortis geven het personeel geen extra presentje.
Maatwerk is moeilijk
En dan zijn er nog de uitzonderingen. "Ik hoorde onlangs van een bedrijf dat het een resem tickets kocht voor een grote Sinterklaasshow. Die werden dan weggegeven aan personeelsleden met jonge kinderen. Dat is dan toch een cadeau op maat, met een zekere exclusiviteit", zegt arbeidspsycholoog Valère Konings. "Dat is een zeker groot voordeel, maar je kan dat niet van elk bedrijf verwachten."
'Een gepersonaliseerd cadeau is een leuke wens, maar totaal niet realistisch'
Ook zijn collega-arbeidspsycholoog Noël Derdaele, van de Belgische Federatie van Psychologen, stelt zich vragen bij de haalbaarheid van gepersonaliseerde geschenkjes op de werkvloer. "Het is een mooie wens, maar totaal niet realistisch. Een bedrijf met honderden werknemers kan toch onmogelijk voor iedereen een ander cadeau kopen? Ik denk dat de meeste mensen het leuk vinden om een cadeautje te krijgen, toch als het geen wegwerpprulletje is."
Een compleet gepersonaliseerde aanpak is allesbehalve evident, en misschien zelfs niet nodig. "Maar als je mensen verschillende opties geeft, zet je al een grote stap vooruit", zegt Mia Leijssen. "Wie kan kiezen tussen pakweg drie verschillende cadeaus, heeft sowieso het gevoel dat zijn of haar mening van tel is. En dan is ook de kans groter dat je een leuk cadeautje krijgt.
Ook dat idee wordt niet door alle experts gedragen. "Het verrassingselement is toch een belangrijke factor. Dat valt weg als je iedereen op voorhand laat kiezen welk geschenkje ze willen", zeg Herman Konings. "Ik zit in enkele raden van bestuur, daar krijg ik al eens een fles wijn of een fruitmand. Als ik die zelf niet wil, dan geef ik die met plezier aan iemand anders door. En dan is er uiteindelijk toch een nieuwe, tevreden eigenaar."