Het alcoholslot: een straf voor enkelen of een preventieve maatregel voor iedereen?

Sinds 2010 beschikken politierechters over de mogelijkheid om een alcoholslot op te leggen aan bestuurders die betrapt worden op dronken rijden. Wie zo'n toestelletje in zijn wagen ingebouwd krijgt, moet eerst blazen en nuchter bevonden worden voor hij kan starten.

Het principe van het alcoholslot is vergelijkbaar met dat van een controle langs de kant van de weg. U blaast in een pijpje, het toestel meet het alcoholpercentage en stuurt dan een elektrisch signaal uit. Als u dronken bent, zorgt dat signaal ervoor dat het elektrische circuit onderbroken wordt en de motor niet aanslaat.  

Sinds de invoering in 2010 hebben politierechters het alchoholslot opgelegd aan nog geen 60 automobilisten. Het probleem: er is momenteel nog geen duidelijke grens vanaf wanneer een alcoholslot opgelegd kan/moet worden. De rechter kan dat nu nog vrij beslissen.

De nieuwe wet die in de Kamer is gestemd gaat in vanaf juli. Wat verandert er?

• Wie betrapt wordt op een alcoholpromille van minstens 1,8, zal verplicht een alcoholslot opgelegd krijgen. Dat is de basisregel. De politierechter kan daar eventueel van afwijken, maar dan moet hij dat motiveren. Belangrijk: het moet gaan om een eerste overtreding.
• Voor recidive ligt het anders. Wie voor de tweede keer in 3 jaar betrapt wordt op minstens 1,2 promille, krijgt sowieso altijd een alcoholslot. Een afwijking is dan niet meer mogelijk.

Politierechters zullen door de nieuwe regels niet meer zelf mogen of moeten inschatten wie wel en wie geen alcoholslot krijgt. Politierechter Kathleen Stinckens voelt zich daardoor beknot in haar beoordelingsvrijheid: "Wij zijn van mening dat het alcoholslot niet altijd voor iedereen een oplossing is. Wij proberen elk dossier individueel te beoordelen, dat is de meerwaarde van een politierechter. Wanneer je een alcoholslot onder bepaalde voorwaarden verplicht maakt, dan verliezen wij die beoordelingsmarge en kan je even goed een computer laten oordelen."

Vias, het instituut voor verkeersveiligheid en mobiliteit, is tevreden met de nieuwe richtlijnen. "Je vermijdt dat mensen opnieuw dronken achter het stuur kruipen", zegt woordvoerder Stef Willems aan VRT NWS. "En wat meer is -en nog belangrijker- het is niet alléén het alcoholslot. De verplichting gaat gepaard met omkaderende maatregelen. Je krijgt een begeleider die je opvolgt en bespreekt wat het alcoholslot oplevert. "

"Als het toestel bijvoorbeeld registreert dat je dronken bent en toch probeert te rijden, gaat die begeleider dat met jou bespreken. Waarom wilde je rijden? Er wordt gewerkt aan gedrag, het is meer dan louter een rijverbod of een boete. Je wordt geconfronteerd met je eigen gedrag."

Mobiliteitsdeskundige Kris Peeters is een andere mening toegedaan. Hij heeft moeite met de manier waarop het alcoholslot voorgesteld wordt. "Het krijgt zo een onnodig slechte naam. Het is een goede, nuttige preventieve maatregel, maar men zet het weg als een straf. Dat was de kritiek vroeger al. Je wacht tot iemand betrapt wordt, en dan leg je preventie op als straf. Dat klopt niet."

"Zoals het alcoholslot nu toegepast wordt, zal het niet veel uithalen. Het is een halfslachtige maatregel. Willen, maar niet kunnen. Je haalt er misschien wel een minderheid uit, de rotte appels, maar daarmee zetten we geen stap vooruit in de algemene aanpak van dronken rijden."

Het alcoholslot kan wél werken volgens Kris Peeters, maar dan als algemene preventiemaatregel. "Een alcoholslot kan perfect functioneren als rijhulpsysteem, zoals er zoveel zijn tegenwoordig, iets dat standaard in een wagen ingebouwd wordt. Geen overbodige luxe. Dan doe je aan preventie."

Dat kost te veel, is de kritiek. "Zoals het nu toegepast wordt, is dat inderdaad duur, maar dat is omdat het maar bij een kleine minderheid gebeurt. Voer het algemeen in, dan is er schaalvergroting en wordt het vanzelf goedkoper." Bovendien, zegt Peeters, zijn wagens vandaag uitgerust met tal van hypermoderne snufjes die veel geld kosten en waarbij dat geen probleem is. "Airco, lederen zetels, design-velgen, daar worden géén vragen bij gesteld. Maar een alcoholslot, dat is ineens een probleem."

Een andere kritiek: "Het is veel te makkelijk te omzeilen." Je kan iemand anders in je plaats laten blazen, of je kan eerst je wagen starten en dan gaan drinken, bijvoorbeeld. "In het eerste geval moet je een 'medeplichtige' vinden, een vriend of familielid die de verantwoordelijkheid wil dragen dat jij dronken rijdt. Het tweede geval, dat lijkt me zo vergezocht en omslachtig. Maar goed, je kan nooit àlles uitsluiten", zegt Peeters.

Volgens Peeters wijst dat laatste ook op het mentaliteitsprobleem in onze maatschappij: alcohol, dat hoort er gewoon bij. "We pakken graag uit met onze bourgondische levensstijl. We minimaliseren het, zelfs in ons taalgebruik. Een glaasje te veel op, dat zeggen we."

De grenswaarde om een alcoholslot te verplichten, komt dus op 1,8 promille. Vias spreekt zich er voorlopig niet uit over uit of dat een "goede" grens is. "Op dit moment is er niet eens een grens, die komt er nu wel. We moeten eerst afwachten wat het in de praktijk zal opleveren. Idealiter krijgen zo weinig mogelijk automobilisten een alcoholslot opgelegd, dat betekent dat de maatregel afschrikkend werkt", zegt woordvoerder Stef Willems.

"1,8 promille, 1,2 promille, waar ligt het verschil", zegt mobiliteitsdeskundige Kris Peeters. "Dat is ook weer zo halfslachtig. Het zijn arbitraire grenzen, politieke compromissen, niet altijd gebaseerd op wetenschap, ingegeven door pragmatisme."

"We weten dat zelfs een laag alcoholpercentage het risico op een ongeval doet toenemen. Eigenlijk zeggen we nu: tot op een zekere hoogte accepteren we het risico op een ongeluk als je dronken achter het stuur kruipt, maar vanaf die hoogte tolereren we het opeens niet meer."

"We moeten als maatschappij duidelijke keuzes durven maken en daar ook naar handelen. Menen we het, dat we het probleem van alcohol achter het stuur willen oplossen? Accepteren we de risico's, de gevolgen van dronken rijden? Of niet? We moeten duidelijke keuzes maken, waar dan ook duidelijke consequenties aan vasthangen. En dat gebeurt nu niet."