Waarom elke sneeuwman er ongeveer hetzelfde uitziet

De eerste winterprik vult traditioneel het straatbeeld met sneeuwmannen, al is de kans groot dat die allemaal aan dezelfde beschrijving voldoen: drie bollen sneeuw (van groot naar klein gestapeld), twee takken als armen, wat kiezelstenen of steenkool, een wortel en als het kan ook een hoed, een sjaal en een pijp.

Het zeldzame genot om met kleverige sneeuw aan de slag te gaan, vervult jong en oud blijkbaar met weinig creativiteit. Gebruiksgemak speelt daarbij wellicht een rol. Een groot pak sneeuw bundelen is nu eenmaal het simpelst, zeker voor de allerkleinsten, via het roleffect.

Woodstock in Brussel

Maar het vastgeroeste beeld van de sneeuwman heeft ook stevige wortels in de populaire cultuur. Sinds de Amerikaanse zanger-acteur Gene Autry in 1950 Frosty the Snowman in het leven riep zijn ronde bollen, pijp en hoed de norm voor de koning van sneeuwland. Het wereldberoemde prentenboek The Snowman van de Britse Raymond Briggs en de gelijknamige Oscar-genomineerde kortfilm voegde sjaal en knoopjes toe.

Olaf, het populaire sneeuwpoppetje uit Frozen, bewijst dat het ideaalbeeld doorheen de jaren bevroren is geraakt: drie bollen, wortel en steenkoolknoopjes - de pijp liet Disney wijselijk achterwege. Ook in het winterse aanbod van kinderboekenuitgeverij Clavis wordt amper buiten de lijntjes van de sneeuwman gekleurd. “De illustratoren krijgen dat nochtans niet als opdracht mee, dus dat groeit blijkbaar heel natuurlijk”, vertelt woordvoerder Tanja Appeltants.

Voor de nieuwste in het rijtje van Clavis moest illustrator Nick Claes op zoek naar alternatieven gezien de titel van het boek: De grootste sneeuwman van de wereld. Zo zijn de armen van de gigant geen takjes, maar ladders. Het klassieke beeld met de bollen blijft wel aanwezig. “Die herkenbaarheid is natuurlijk belangrijk voor kinderen”, zegt Claes.

Van jongs af krijgen we dus hetzelfde beeld ingelepeld, maar dat is niet altijd zo geweest. Volgens de Amerikaan Bob Eckstein, die een boek schreef over de oorsprong van de sneeuwman, heeft Frosty the Snowman de boel doen vervallen. “Toen is de sneeuwman iets geworden voor kinderen in plaats van een volkskunst”, schrijft Eckstein.

Meer zelfs, de geschiedenis van de sneeuwman of sneeuwpop gaat in archieven terug tot de 14de eeuw en baadt in een sfeertje van artistieke vrijheid. “In een periode met gelimiteerde middelen om jezelf te uiten, was sneeuw een gratis kunstvorm die uit de lucht viel”, aldus Eckstein.

Een van de vroegste voorbeelden is te vinden in Brussel. In januari 1511 vulde de bevolking het straatbeeld met creatieve sneeuwpoppen: sommige politiek gekleurd, andere een sneer naar de kerk en enkele zelfs pornografisch getint. Volgens Eckstein was het voor de Brusselaar een soort van 'Woodstock-moment'.

Gulden snede

Die expressieve ondertoon is nu vervangen door pure fun, al zou je er ook het label efficiëntie kunnen opkleven. Volgens de Amerikaanse fysicus Dan Snowman – jawel – vormen bollen de ideale bouwstenen voor een sneeuwman. Zo stel je het kleinste oppervlak bloot aan de omgevingstemperatuur, waardoor de sneeuwman minder snel smelt. “En het zwaartepunt zo laag mogelijk houden is essentieel voor de stabiliteit van de constructie”, verklaart Snowman de bollenhiërarchie op de site van het Smithsonian-museum.

Wetenschappers probeerden zelfs het ideale ratio voor bollengrootte vast te leggen. Volgens ingenieurs uit West-Virginia is dat simpelweg 3-2-1, een wiskundige van de universiteit van Nottingham volgt dan weer de regels van de gulden snede.

Eén ding is zeker, wie een patent wil nemen op de ideale sneeuwman komt vorstelijk te laat. Dat deed Ignacio Marc Asperas uit New York reeds in 2011. De instructies staan uitgelegd op 25 pagina’s, al is natuurlijk niemand verplicht om die te volgen.