Mensen van vreemde origine blijven met achterstand kampen op Belgische arbeidsmarkt

Het tweejaarlijkse rapport is verontrustend. Terwijl de werkgelegenheidsgraad voor personen van Belgische origine in 2014 op 73 procent ligt, is in veel gevallen minder dan de helft van personen met een migratieachtergrond aan het werk. Nergens in de Europese Unie is de kloof zo groot.

De werkgelegenheidsgraad voor mensen uit sub-Sahara-Afrika bedraagt slechts 42,5 procent en voor personen uit de Maghreb 44,3 procent. Jongeren uit Afrika en de Maghreb moeten ook veel langer zoeken naar een eerste baan en lopen daardoor ook meer kans om langdurig werkloos te worden.

Bij de niet-Belgen zijn er relatief meer mensen zonder (erkend) diploma of met een lage scholing. Maar als zij toch een hogere opleiding genoten hebben, vergroot dat hun kansen op een job maar neemt het de kloof met de Belgen niet weg. Ter illustratie: een hooggeschoolde jongere van Maghrebijnse of Afrikaanse origine moet gemiddeld zes à twaalf maanden zoeken naar een eerste baan, tegen slechts drie maanden voor een Belgische hooggeschoolde. Gemiddeld ligt de werkzaamheidsgraad van hoogopgeleiden van vreemde origine 18,7 procentpunt lager dan die van een Belgische hooggeschoolde. Recent ingeweken hoogopgeleide EU-burgers hebben gemiddeld dezelfde werkgelegenheidskansen als laagopgeleiden van Belgische origine. Ook gezin en gender spelen een belangrijke rol, waarbij vreemde vrouwen met kinderen nog slechts een werkzaamheidsgraad van 30,6 procent laten zien.

Hoopgevend is het feit dat erkende asielzoekers, na een erg moeilijke start, vrij goed op de arbeidsmarkt integreren. Van zij die in 2010 ingeschreven werden in het rijksregister, is vier jaar later één op drie aan het werk. In 2011 was dat nog maar 11 procent. Ook bij de mensen met andere verblijfsredenen (zoals gezinshereniging, studies of regularisatie) zijn er na enkele jaren meer aan het werk. Het beste scoren de arbeidsmigranten, met een werkzaamheidsgraad van 60 procent.

De auteurs van het rapport zien verschillende verklaringen voor de achterstand van personen van vreemde origine: in de eerste plaats discriminatie, maar ook hoge drempels bij intrede op de arbeidsmarkt en een beperkte arbeidsmobiliteit, ongelijke onderwijskansen en de moeilijkheid om de vicieuze cirkel waarbij niemand werkt te doorbreken. Opmerkelijk ook is dat de overheid als werkgever slecht scoort: Belgen zijn er sterk oververtegenwoordigd, vooral bij de statutairen.

"Personen van vreemde origine zijn op onze arbeidsmarkt slechter af dan in eender welk ander EU-land", vat Unia samen. Het gelijkekansencentrum pleit daarom voor meer middelen om de antidiscriminatiewetgeving te kunnen afdwingen, zoals praktijktests. Minister van Werk Kris Peeters hoopt dat die in februari of maart volgend jaar definitief van start kunnen gaan. "Het voorstel van mystery calls door de sociale inspectie, is goedgekeurd in eerste lezing in de Kamercommissie. Ik hoop de wet dit jaar goedgekeurd te krijgen en enkele maanden later te kunnen starten", zei hij bij de voorstelling van het rapport. Ook datamining kan volgens Peeters een mogelijkheid zijn om zogenaamde "probleemsectoren" te identificeren en autoregulering af te dwingen. "De situatie is dermate ernstig dat iedereen zijn verantwoordelijkheid moet nemen: de overheid maar ook de civiele maatschappij, werkgevers én de mensen van vreemde origine zelf", klonk het.

Unia krijgt naar eigen zeggen geregeld werkgevers over de vloer die zich bereid tonen om positieve acties te ondernemen. Alleen is dat nu nog verboden: de anti-discriminatiewet, die al dateert van 2007, laat positieve acties toe maar omschrijft die niet. Daarvoor is nog altijd een KB nodig. Unia wil ook een meer geïntegreerde aanpak, waarbij de ministers van onderwijs en gelijke kansen zich ook over de problematiek zouden buigen. Dat zijn regionale bevoegdheden, merkte Peeters op.