Vijf lessen die Trump moet trekken uit het verlies in Alabama

De Democraten slaagden erin om hun kiezers weer te mobiliseren. En dat in Alabama, een Republikeins nest en één van de meest raciaal verdeelde staten van Amerika. Er was een bijzonder hoge opkomst in de kieshokjes, bijna 40% van alle geregistreerde kiezers. Vooraf werd gedacht dat maar 20% zou opdagen.

De inspanningen van het Democratische campagneteam hebben geloond.  Ze hebben met traditionele deur-aan-deuracties en gratis transport kiezers naar de stembus kunnen lokken. Vooral zwarte kiezers werden overtuigd om te stemmen voor de Democraat Doug Jones. Vorig jaar waren die kiezers thuisgebleven, toen Hillary Clinton presidentskandidaat was.

De overwinning in Alabama lijkt wel degelijk een trend te bevestigen. Vorige maand boekten de Democraten ook al een overwinning in Virginia, toen de Republikeinse kandidaat-gouverneur verslagen werd. Ook toen bleken niet alleen zwarten, maar ook vrouwen en transgenders hun stem te laten horen. In Alabama werd dit herhaald. Terwijl heel wat gematigde Republikeinse kiezers thuisbleven, omdat ze gedegouteerd waren door kandidaat Roy Moore, een openlijke seksist, homofoob en racist.

"Links" Amerika lijkt hiermee dus een nieuwe adem te krijgen, waardoor meer kiezers gemotiveerd zijn om te stemmen. Zeker in progressieve steden in conservatieve staten die normaal veilig Republikeins lijken. Hierdoor is er weer hoop bij de Democraten dat de tussentijdse parlementsverkiezingen van volgend jaar november inderdaad te winnen zijn. 

Dat een Democraat kan winnen in Alabama zegt eigenlijk alles over de toestand van de Republikeinse partij. De interne strijd tussen gematigde en conservatieve Republikeinen blijft er aanslepen. Het was het leidmotiv van de voorrondes van de presidentsverkiezingen vorig jaar, en Trump leek als winnaar de partij naar zijn beeld te kunnen herschapen. Met dank aan Steve Bannon. Maar Alabama steekt daar een stokje voor. 

De verdeeldheid binnen de partij zal er niet minder op worden. Mitch McConnell, de Republikeinse leider in de Senaat, vond Moore aanvankelijk geen geschikte kandidaat wegens zijn controversiële verleden en wou dat hij zijn kandidatuur inslikte. Maar dan trok McConnell zijn staart in, onder druk van Bannon en de president. Andere partijgenoten volgden slaafs. Moore kreeg zelfs extra geld uit de partijkas, én de publieke steun van president Trump. Alles om de rechtse vleugel te plezieren.

En nu zit de partij met de gebakken peren. Want door het verlies van Moore krimpt de Republikeinse meerderheid in de Senaat van 52-48 naar 51-49. Voorlopig heeft de nederlaag van Moore weliswaar weinig gevolgen, omdat de kersverse Democratische senatorJones pas vanaf begin januari in de Senaat kan zetelen. Hierdoor krijgen de Republikeinen nog wat tijd, onder meer om het belastingplan erdoor te drukken, een must voor Trump. 

Maar nadien begint de ellende. De krappere meerderheid betekent dat de Republikeinen elke nieuwe interne rebellie kunnen missen als kiespijn. Vicepresident Mike Pence zal vermoedelijk een beslissende stem hebben bij de meeste stemmingen die zullen volgen, omdat het mogelijk telkens 50-50 zal zijn.  

Bovendien zijn er de komende maanden nog enkele belangrijke verkiezingen voor senaatszetels die moeten worden vervangen. Indien het scenario van Alabama zich herhaalt, dreigen de Republikeinen ook die zetels kwijt te spelen, zoals in Nevada en Arizona. Dan is de Republikeinse meerderheid gebroken, wat een nachtmerrie zou betekenen voor Trump omdat hij dan geen wetten meer goedgekeurd krijgt. 

Maar dé grote test voor de Republikeinse partij volgt in november volgend jaar. Elk Republikeins parlementslid dat met de tussentijdse verkiezingen herverkozen wil worden, staat na het verlies van Moore voor een hartverscheurende keuze : blijf je aan de kant staan van Trump en alles wat hij vertegenwoordigt, of neem je meer afstand? Tot gisteren leek het antwoord eenvoudig, vandaag is dat veel moeilijker geworden. 

Hét brein achter de verkiezingsoverwinning van Donald Trump probeerde al weken om de campagne van Roy Moore in Alabama te redden. Echt veel zin had hij er niet in, want Moore was in zijn ogen geen geweldige kandidaat. Maar hij kon wel een handig instrument zijn in de oorlog tegen de partijtop die Bannon al een tijdje voert.

En op zich leek het een makkie: Moore was een Trump avant-la-lettre, een held voor zeer conservatief-gelovig Alabama. Een man met fouten ook, zoals Trump.  Bannon hoopte om zijn beproefde recept van de campagne van Donald Trump te kunnen herhalen. Bijvoorbeeld door alle beschuldigingen van wangedrag te blijven ontkennen en door de media de schuld te geven. 

Bannon slaagde erin om Trump te overtuigen om kandidaat Moore publiekelijk te steunen. Maar het kon niet baten. Wanneer zijn beproefde cocktail niet meer gesmaakt wordt in een conservatieve staat als Alabama, dan zal het hem op andere plekken nog moeilijker lukken.

Het sterke merk Bannon heeft dus flink wat averij opgelopen door deze nederlaag. Trump houdt immers niet van verliezen, en laat zich niet graag adviseren door verliezers. De president heeft intussen zijn kar ook alweer gedraaid. In een tweet laat hij verstaan dat hij Moore uiteindelijk toch niet zo'n goede kandidaat vond, ondanks het feit dat hij hem zo openlijk gesteund heeft. Bannon is gewaarschuwd.

De nederlaag van Moore is bemoedigend voor al wie de voorbije weken in navolging van de #MeToo-campagne naar buiten is durven komen met verhalen over grensoverschrijdend gedrag. De Amerikaanse politiek leek lange tijd buiten schot te blijven, maar in een week tijd hebben drie parlements­leden hun ontslag aangekondigd na klachten, twee Democraten en een Republikein.

Moore was door drie vrouwen beschuldigd van handtastelijkheden toen zij nog minderjarig waren. Hij kreeg zelfs een verbod opgelegd om shoppingmalls te bezoeken. Het zag ernaar uit dat de inwoners van Alabama dit allemaal door de vingers zouden zien en hem alsnog zouden verkiezen als senator. Toch hebben ze in het stemhokje dat grensoverschrijdend gedrag afgewezen. 

Ook voor Trump is dit een signaal dat de Amerikaanse kiezers niet alles blijven pikken. De president werd zelf in het verleden beschuldigd van wangedrag door verschillende vrouwen. De kans is groot dat die beschuldigingen weer meer aandacht zullen krijgen. Ontkennen volstaat niet meer, de tijdsgeest is aan het veranderen, zoveel maakt Alabama duidelijk.

De nederlaag van Roy Moore is ook een opsteker van formaat voor goede journalistiek. Het was de krant The Washington Post die het schandaal aan het licht bracht, dankzij de getuigenissen van de slachtoffers. Ook al werden de berichten afgedaan als onwaar en "fake news", zonder dat artikel zou Moore wellicht vannacht verkozen zijn. 

Als het trumpisme érgens een toekomst had in de VS, dan was het ongetwijfeld in de staat Alabama. Nergens anders leek de achterban van Trump zo achter hem te blijven staan. Door deze onverwachte nederlaag zal de zenuwachtigheid in het Witte Huis alleen maar verder toenemen. Want misschien is de belangrijkste les uit Alabama wel de volgende: de wetten van de politieke zwaartekracht zijn nog steeds geldig in Amerika, ook in het Trump-tijdperk.