Van geen ellebogen naar geen smartphone op tafel: waarom we onze kinderen opnieuw etiquette moeten aanleren

Niet met je schoenen in de zetel. Eerst je mond leegeten voor je praat. Ellebogen van tafel. Krijgen kinderen die regels vandaag de dag nog wel opgelegd? "Vroeger werd etiquette bij kinderen met de paplepel ingegoten,” legt Brigitte Balfoort uit, etiquetteconsultant en auteur van 'Etiquettebijbel voor kinderen'. "Maar vandaag wordt het steeds minder meegegeven, omdat ouders het zelf ook niet meer weten. Hoe vaak zie je niet iemand tokkelen op zijn smartphone als het niet gepast is? De ouders van nu zijn de generatie van de jaren zestig, opgegroeid met de waarden 'vrijheid en blijheid'. Daardoor zijn we nu in een soort woeste jungle terecht gekomen, waarbij niemand nog weet hoe het moet."

Ook Valerie Van Dycke, die met 'The Finishing School' kinderworkshops etiquette geeft in Brugge, denkt dat opvoeding er voor een groot deel mee te maken heeft. "Ouders die allebei fulltime werken hebben simpelweg te weinig tijd om etiquette aan hun kroost bij te brengen. Mijn workshops richten zich daarom specifiek tot kinderen en jongeren. Hoe jonger je jezelf etiquette eigen maakt, hoe meer het een gewoonte wordt en je er de vruchten van kan plukken. Kijk maar naar twintigers die op de werkvloer terechtkomen. Vaak hebben ze niet meer geleerd hoe je moet omgaan met autoriteit of professionele situaties. Ze weten niet dat je tegen een baas eerder vriendelijk 'goedemorgen' zegt in plaats van het informele 'hey', dat je beter voor vrienden bewaart. Door dit soort kleine dingen te leren, kan je het ver schoppen in het leven."

Is er nog wel nood aan een handleiding etiquette anno 2017? "Ik denk dat die nood zelfs steeds groter wordt," vindt Balfoort. "Met etiquette bedoel ik natuurlijk niet die stijve regeltjes uit de negentiende eeuw. De essentie is een gezamenlijke taal om zo aangenaam mogelijk met elkaar om te gaan. Die kunnen we zeker gebruiken, in een samenleving waarbij we met steeds meer culturen op een kleine plek moeten samenleven. Dan kom je heel ver met een beetje hoffelijkheid, beleefdheid en respect, hoe duf die termen ook klinken."

"Mijn tips zijn heel praktisch en aan de moderne samenleving aangepast. Wanneer is het ongepast om een smartphone boven te halen, bijvoorbeeld. Of wat als je ziet dat een klasgenootje een 'ongelukje' heeft gehad tijdens de menstruatie, hoe breng je dat subtiel aan? Hoe reageer je op ongewenste seksueel getinte berichtjes? Kan je een foto waar ook een vriendin in bikini op staat wel zomaar op Facebook zetten? Dat zijn moderne regels, die zie je niet in een ouderwetse context."

Ook Van Dycke denkt dat etiquette alleen maar belangrijker zal worden in een multiculturele samenleving. Vandaar ook haar workshops, die allesbehalve stijf zijn, benadrukt ze. "De kinderen komen graag en zijn ook heel leergierig. Onze sessies zijn interactief, iedereen kan zelf voorstellen doen voor thema’s of situaties die ze willen behandelen. Natuurlijk zijn er de basisregels, zoals tafeletiquette of een simpele 'alstublieft' en 'dankuwel' zeggen. Maar ook thema’s zoals sociale media en smartphones komen aan bod, vooral in de tweede groep tussen 13 en 18 jaar oud. De eerste groep is van 7 tot 12 jaar oud. Het publiek dat erop af komt zijn vooral kinderen van jonge, hippe ouders van rond de 30 à 40 jaar, die het zelf erg druk hebben. Je ziet er zeker niet alleen gezinnen uit hogere sociale klassen."

Met zo’n voorbeeldige moeders die etiquette hoog in het vaandel dragen, moeten beide dames zelf een voorbeeldig kroost thuis hebben rondlopen, toch? "Absoluut niet," lacht Van Dycke. "Mijn zoontje is ook nog maar drie, dat is nog een beetje jong. Bovendien wil ik ook niet dat hij enkel maar met strenge regeltjes en richtlijnen opgroeit. Ik reik tools aan en hoop dat kinderen er zelf iets uit halen." "Mijn kinderen zijn intussen al ouder en zij zijn zeker ook niet perfect hoor," vertrouwt Balfoort ons toe. "Als ze binnenkort komen eten met Kerst, zal ik hen wel eens grappend zeggen dat ze een bepaald artikel op mijn blog nog eens moeten herlezen. Maar ik maak zelf ook fouten, natuurlijk. Etiquette is zoveel meer dan enkel saaie regeltjes."

1. Sorry. Alstublieft. Dankuwel. Leer deze drie sleutelwoorden uit het hoofd of stop ze in de notities van je smartphone.

2. Gescheiden ouders? Speel ze niet tegen elkaar uit en wees lief voor plusouders. Geef hen een eerlijke kans.

3. Krijg je een compliment over een jurkje? Zeg dan niet 'gewoon in de solden gekocht met mijn moeder', maar eerder 'dankje, het is intussen mijn lievelingsjurk'. Met jouw  'dank je wel' bezorg je de complimentengever weer een goed gevoel en is de cirkel rond.

4. In de klas zitten er vast en zeker kinderen uit een andere cultuur. Praat dus met wie een andere ‘achtergrond’ heeft dan de jouwe. Je zult er heel wat van opsteken.

5. Iedereen die belangrijker is dan jij, spreek je aan met ‘u’, zoals je leraar of lerares, volwassenen die je niet goed kent, oudere familieleden of prinses Elisbeth en haar familie. Totdat de andere zegt: zeg maar ‘jij’.

6. Maak op restaurant geen soep van je ijsje als je ouder bent dan zeven. Ribbetjes, kippenvleugels, garnalen, mosselen, hamburgers en artisjokken mag je met je handen eten. Tenzij er veel saus bij zit, dan gebruik je beter mes en vork.

7. Op de digitale snelweg bestaat er geen Tipp-Ex. Denk dus altijd twee, drie of misschien wel vier keer na vooraleer je een bericht de wereld instuurt.

8. Mocht je je afvragen waar je je smartphone of tablet best niet bovenhaalt, dan zijn dit de antwoorden: aan tafel, in de klas, tijdens belangrijke momenten, als je met iemand praat.

9. Een gouden regel om iemand te dumpen: het uitmaken doe je altijd zelf. Je kan je lief niet dumpen via telefoon, sms, of via een boodschapper.

10. Heeft iemand een restje spinazie tussen de tanden? Zeg het gewoon, tenzij je vriend of vriendin per se een hoofdrol in een belachelijke horrorfilm wil scoren.

"De Etiquettebijbel voor Kinderen" is uitgegeven bij Houtekiet en voor 24,99 euro online of in de boekhandel te koop. Ook Brigitte Balfoort geeft workshops etiquette, meer info op www.brigittebalfoort.be

Een workshop volgen bij The Finishing School van Valerie Van Dycke? Op thefinishingschool.be vind je alle info.