Francken: "Eerst onderzoeken of Soedanezen echt gefolterd zijn"

De regering werkte in september samen met een speciaal team ambtenaren uit Soedan om gearresteerde migranten te laten identificeren. Die maatregel was omstreden, maar Francken houdt vol dat er geen andere mogelijkheid was.

"Meer dan 90 procent van de mensen zonder verblijfsrechten die hier worden opgepakt, hebben geen documenten bij zich", zegt Francken aan de VRT. "We weten dus niet van welk land ze zijn. Om iets te kunnen doen, heb ik een laissez-passer nodig van hun land van herkomst. We moeten dus wel samenwerken."

Vandaag blijkt uit getuigenissen dat enkele Soedanezen na terugkeer in hun thuisland gefolterd werden. "Ze hebben mij na de landing in Soedan opgepakt, urenlang verhoord en met stokken op mijn voeten geslagen. Pas twee dagen later lieten ze mij vrij", klinkt het onder meer.

Francken benadrukt dat ons land de procedures gevolgd heeft zoals ze door Europa voorgeschreven zijn. "We zullen die ook blijven volgen. Als er bewijzen zijn van de folteringen, kan dat uiteraard niet door de beugel. Dan zal er niemand meer teruggestuurd worden naar Soedan. Maar eerst wil ik weten of dat zo is." De staatssecretaris zal nu dus laten onderzoeken of er daadwerkelijk mensen gefolterd zijn. Vooralsnog zijn daar geen aanwijzingen voor, zegt hij.

"De IOM (Internationale Organisatie voor Migratie, red.) is gevraagd een goede monitoring te doen van de mensen die teruggekeerd zijn", aldus Francken. "Die heeft niet gemeld dat er dingen misgelopen zouden zijn."

Wel is het volgens Francken een standaardprocedure dat mensen zonder papieren, die in de luchthaven arriveren, ondervraagd worden. "Maar foltering is uit den boze", benadrukt hij.

Voor Ecolo-Groen tonen de getuigenissen van de teruggestuurde Soedanezen oaan dat de identificatiemissie die Francken uitnodigde van bij het begin al totaal onverantwoord was. "Dit mag nooit meer gebeuren. Dit is een monumentale inschattingsfout van Francken, met heel ernstige gevolgen. Het repatriëren naar Soedan moet onmiddellijk stoppen, en de staatssecretaris moet zich verantwoorden in het parlement", vindt Groen-kamerlid Wouter De Vriendt. Ecolo-Groen roept premier Michel, maar ook coalitiepartners CD&V en Open Vld die deze missie mee hebben goedgekeurd, op om duidelijk standpunt in te nemen.

De Vriendt vraagt zich af of België door nalatigheid en onzorgvuldigheid niet aansprakelijk is ten aanzien van de gemartelde gerepatrieerden: "De Soedanese delegatie kreeg compleet vrij spel: geen tolk aanwezig, geen controle door Belgische autoriteiten bij verhoor. De rechten van deze mensen werden compleet overboord gegooid."

Voor de groenen is het duidelijk dat een rode lijn werd overschreden. "Dergelijke mensenrechtenschendingen in ons land mogen absoluut niet opnieuw gebeuren. Er moet zorgvuldiger omgesprongen worden met identificatiemissies. Sommige landen moeten definitief worden uitgesloten, in de andere gevallen moet er een strengere controle komen. De ambtenaren moeten grondiger worden gescreend, en er moet altijd een tolk aanwezig zijn bij de verhoren. Francken heeft hier een ernstige fout gemaakt. Dit mag niet zonder gevolgen blijven", besluit De Vriendt.

Kamerlid Monica De Coninck (sp.a) wil dat ons land stopt met Soedanezen in illegaal verblijf terug te sturen naar hun thuisland tot hun veiligheid kan worden gegarandeerd. Bovendien moet België via de Belgische ambassade met spoed het lot van de reeds teruggestuurde Soedanezen laten opvolgen nu getuigenissen zijn opgedoken van Soedanezen die zeggen dat ze bij hun terugkeer in Khartoem werden gefolterd.

"Dat is ronduit choquerend", zegt het socialistische Kamerlid. Ze herinnert eraan dat ze staatssecretaris Theo Francken uitvoerig heeft gewezen op de gevaren die waren gekoppeld aan de samenwerking met het "partijdige" Soedanese identificatieteam, en dat het parlement nooit inzage heeft gekregen in de akkoorden met Soedan.

Volgens De Coninck is terugkeer een essentieel onderdeel van het asiel- en migratiebeleid, en is daarvoor identificatie noodzakelijk, al is daarbij voorzichtigheid geboden. "Vooral wanneer wordt samengewerkt met niet-democratische regimes, moeten dergelijke terugkeeroperaties met de grootst mogelijke precisie worden voorbereid en met de grootst mogelijke voorzichtigheid worden uitgevoerd. Dat geldt des te meer voor het Soedan van genocidair Omar al-Bashir", zegt De Coninck.

Het sp.a-Kamerlid voert aan dat zowel staatssecretaris Francken, als premier Charles Michel en minister van Binnenlandse Zaken Jan Jambon steeds hebben verzekerd dat artikel 3 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens zou worden gerespecteerd. Dat komt erop neer dat er geen risico zou zijn op foltering of ernstige schade. "Dat blijkt nu ijdele hoop", aldus De Coninck.

Ze wil dat staatssecretaris Francken die zekerheid garandeert. Voor haar moet er een Permanente Opvolgingscommissie voor het Uitzettingsbeleid komen. Die zou kunnen nagaan of de Dienst Vreemdelingenzaken het artikel 3 respecteert. De Coninck heeft daarover een wetsvoorstel ingediend. 

Vluchtelingenwerk Vlaanderen, 11.11.11 en Amnesty International zijn erg bezorgd over de getuigenissen van gefolterde Soedanezen die vanuit België teruggestuurd werden. Ze eisen dat de regering en staatssecretaris Francken hun verantwoordelijkheid opnemen. Zo stellen ze in een gezamenlijke reactie.

Francken en de regering "moeten garanderen dat niemand verder wordt vastgehouden noch wordt teruggestuurd naar zijn herkomstland, zonder grondig individueel onderzoek naar het risico op foltering of andere zware mensenrechtenschendingen", zoals voorzien in artikel 3 van het Europees Verdrag van de rechten van de Mens. "Ook is de huidige samenwerking met het Soedanese regime dat massaal mensenrechten schendt onaanvaardbaar en ronduit gevaarlijk", benadrukken de organisaties.