Grondwettelijk Hof vernietigt assisenhervorming

Onder andere enkele advocatenverenigingen en de Liga voor de Mensenrechten waren naar het Grondwettelijk Hof gestapt tegen 11 justitiehervormingen die begin vorig jaar waren goedgekeurd.  Het Hof vindt vijf van die maatregelen inderdaad ongrondwettelijk.

Het meest opvallende daarbij is de hervorming van assisen. Minister van Justitie Koen Geens (CD&V) wilde dat er nauwelijks nog zaken door een assisenhof behandeld zouden worden, om zo de werkdruk te verlagen. Maar het hof van assisen volledig afschaffen kon niet, omdat daarvoor de grondwet gewijzigd moest worden.

Daarom werd via een omweg gewerkt: alle zaken waarvoor het parket verzachtende omstandigheden zag, en waarvoor de aanklager dus geen levenslange celstraf zou vragen, zouden door een gewone, correctionele rechtbank behandeld kunnen worden. In de praktijk ging dat op voor bijna alle misdrijven.

Maar ook die oplossing schendt dus de grondwet, oordeelt het Grondwettelijk Hof. Want je riskeert dat mensen in dezelfde situatie daardoor op een andere manier kunnen worden behandeld, omdat er in het ene geval wel verzachtende omstandigheden zijn en in het andere niet.

Bovendien zouden mensen in sommige gevallen zelfs zwaarder kunnen worden gestraft door een correctionele rechtbank dan door een assisenhof. En dat kan niet, vindt het Grondwettelijk Hof. De grondwet voorziet ook expliciet dat de zwaarste misdaden door een assisenjury moeten worden beoordeeld. 

De uitspraak is dan ook slecht nieuws voor minister van Justitie Geens (CD&V), die een andere oplossing moet vinden, als hij nauwelijks nog zaken door een assisenhof behandeld wil zien.

De minister reageert dat hij werkt aan een definitieve oplossing: de criminele kamers. Dat zijn speciale rechtbanken voor de zwaarste misdrijven, met 3 rechters en 4 burgers. Die hervorming zal worden opgenomen in het nieuwe Strafwetboek. Minister Geens maakt zich sterk dat hij daarmee tegemoetkomt aan de kritiek van het Grondwettelijk Hof.

Voor lopende zaken, waarover al beslist was dat ze door een correctionele rechtbank behandeld zouden worden, verandert er niets. Dat betekent dat onder meer het proces van de Kasteelmoord niet meer naar een assisenhof zal verhuizen.

Er is wel een gevolg voor de maximumstraffen die beklaagden kunnen krijgen. In de assisenhervorming was opgenomen dat een correctionele rechtbank voortaan straffen tot 40 jaar zou kunnen uitspreken. Ook die bepaling wordt vernietigd door het Grondwettelijk Hof. En dat heeft wel onmiddellijk gevolgen voor lopende processen. Een beklaagde die normaal gezien voor een assisenhof had gestaan (en daar levenslang had kunnen krijgen), zal nu nog maximaal 20 jaar kunnen krijgen van een correctionele rechter. Een halvering van de maximumstraf dus.

Daarnaast vernietigt het Grondwettelijk Hof nog 4 bepalingen van minister Geens' zogenaamde Potpourri II-hervorming. Zo werd daarin bepaald dat een huiszoeking voortaan kon met minimale controle van een onderzoeksrechter.

Dat kan niet, vindt het Hof: een huiszoeking is alleen toegelaten in het kader van een volwaardig gerechtelijk onderzoek dat volledig onder controle staat van een onderzoeksrechter. Want een huiszoeking is zo'n zware schending van het privéleven dat ze alleen in uitzonderlijke omstandigheden mogelijk mag zijn.

Een andere hervorming hield in dat mensen alleen nog cassatieberoep konden aantekenen tegen de eerste verlenging van hun aanhouding. Als hun aanhouding een tweede, derde, ... keer verlengd wordt, is daar geen cassatieberoep meer tegen mogelijk.

Ook dat vindt het Hof niet grondwettelijk. Iedereen heeft het recht om maximaal beroep aan te tekenen tegen zijn of haar aanhouding, zegt het Hof. Dat vernietigt ook een hervorming waardoor vreemdelingen in de gevangenis minder recht hebben om voorwaardelijk vrij te komen.

Het volledige arrest van het Grondwettelijk Hof is hier te lezen.