Een dag na de verkiezingen: 4 vragen over de toekomst van Catalonië
De kiezer heeft gesproken in Catalonië. De partijen die voor de onafhankelijkheid zijn, hebben hun meerderheid in het parlement kunnen behouden. Maar ondertussen zitten drie van de verkozen parlementsleden in de gevangenis en vijf in ballingschap. Hoe moet het nu verder? We vroeg het aan politicoloog Bart Maddens van de KU Leuven.
1. Wie zijn de winnaars en de verliezers?
Maddens: "De partijen die voor de onafhankelijkheid van Catalonië zijn, zijn overduidelijk de winnaars. De inzet van de verkiezingen was of die partijen hun meerderheid in het parlement konden behouden en ze hebben het gehaald. Dat is politiek zeer belangrijk. Er kan geen andere regering gevormd worden. Ze zitten dus in een sterke positie."
"Dat de liberale centrumpartij Ciudadanos, die tegen de onafhankelijkheid is, nu de grootste partij wordt in Catalonië, is een pyrrusoverwinning. De partij is enkel de grootste, omdat de 2 separatistische partijen JuntsXCatalunya en ERC in gespreide slagorde zijn opgekomen. In 2015 trokken zij samen naar de kiezer."
"De grote verliezer is de Partido Popular van de Spaanse premier Mariano Rajoy. In Catalonië is de partij zo goed als van de kaart geveegd. Ze heeft nog slechts drie zetels in het parlement. Dit is een worst case scenario voor Rajoy. Het ondergraaft de legimiteit van de nationale regering in Catalonië. We mogen niet vergeten dat Catalonië nog altijd bestuurd wordt vanuit de nationale regering."
2. Welke macht heeft Rajoy nog in Catalonië?
Maddens: "Op dit moment is artikel 155 nog altijd van kracht in Catalonië. Dat betekent dat de regio nu bestuurd wordt vanuit Madrid. Pas als er een nieuwe regering is, kan dit artikel opgeheven worden. Waarschijnlijk zal Madrid met de nieuwe regering onderhandelen en vragen om te stoppen met de eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring. In ruil zou de nationale regering dan artikel 155 kunnen opheffen. Als de separatisten vasthouden aan de eenzijdige onafhankelijkheid, kan artikel 155 verlengd worden en blijft Madrid aan de macht in Catalonië."
3. Kan Puigdemont nu ongehinderd terugkeren naar Catalonië?
Maddens: "Carles Puigdemont en de vier andere verkozenen die naar in Brussel gevlucht zijn, kunnen niet zomaar terugkeren. Zodra ze een voet zetten op Spaanse bodem, zullen ze worden opgepakt. De drie verkozenen die in de cel zitten in Spanje, kunnen eventueel wel nog hopen dat ze op borgtocht vrijkomen."
"De acht verkozenen die in de gevangenis zitten of in ballingschap, kunnen wel lid worden van het parlement, maar ze kunnen niet stemmen. Dit levert al onmiddellijk problemen op, want als die acht zetels leeg blijven, hebben de separatistische partijen de facto geen meerderheid meer in het parlement. De acht zouden kunnen verzaken aan hun mandaat, zodat hun opvolger in het parlement kan zitten. Maar dat is uiteraard heel pijnlijk voor hen. Het is een heel vreemde situatie als de boegbeelden van de partijen niet in het parlement of in de regering gaan zitten."
4. Wie wordt de nieuwe minister-president?
Maddens: "Het is ook nog een groot vraagteken wie de nieuwe minister-president zal worden. De kandidaat-minister-president moet immers lijfelijk aanwezig zijn in het parlement om zijn regering voor te stellen bij de investituurstemming."
"ERC-leider Oriol Junqueras, die nu in de gevangenis zit, maakt eventueel kans. Hij zou op basis van een precedent in Baskenland toch de gevangenis kunnen verlaten om zijn kandidatuur in het parlement te verdedigen. Maar zodra hij verkozen is, zou hij opnieuw naar de gevangenis moeten. Dan kom je in een kafkaiaanse situatie terecht waarbij de minister-president zijn rol niet kan vervullen."
"Zolang dat Puigdemont in Brussel verblijft, kan hij geen minister-president worden. Hij zou zich eerst moeten laten oppakken in Spanje."