2017 was opnieuw een absoluut recordjaar voor de files

“Globaal neemt de filedruk op de Belgische hoofdwegen nog steeds toe,“ zegt verkeersdeskundige Hajo Beeckman. “De filebarometer piekte vaker dan in 2016 boven de drempel van 400 km. De belangrijkste oorzaken zijn de natte herfst en het winterweer in december. In gebieden waar al jarenlang structurele files staan, zoals rond Antwerpen en Brussel, nemen de reistijden ook tijdens de daluren toe. Dit lijkt vooral te maken te hebben met het feit dat ochtendfiles moeilijker oplossen, en met vrijetijdsverkeer.”

In 2011 telden we 853 uur dat er meer dan 100 km file stond op onze wegen. In 2017 was dat al 1.400 uur. 

In 2011 was het nog een uitzondering dat er 400 km file stond op onze wegen. Dat duurde toen niet langer dan 20 minuten. In 2017 telden we 15 uur met meer dan 400 km file. 

“Weggebruikers hebben terecht het gevoel dat ze steeds vaker in de file staan op tijdstippen waarop het vroeger rustig was of er geen files stonden,” zegt Hajo Beeckman. Daarvoor zijn er verschillende redenen:  

1. Verzadiging van de wegen. Door de bevolkingsgroei en economische groei zijn er steeds meer mensen en goederenbewegingen op de weg. En er ontstaan structurele files op plaatsen waar dat vroeger niet het geval was, bijvoorbeeld rond Gent, in Midden-Limburg en tussen Brugge en Kortrijk. 
2. Omdat de reistijden in de spitsen in de afgelopen jaren nog steeds langer zijn geworden, zoeken mensen en bedrijven andere tijdstippen om te pendelen, klanten te beleveren etc... Het zijn in de eerste plaatsen de “randen” van de spits die drukker worden.
3. Steeds meer vrijetijdsverkeer. Dat kan te maken hebben met bepaalde specifieke ontwikkelingen, bijvoorbeeld actieve en mobiele 55+ ers, etc.
4. Een droge, redelijke aangename lente (seizoensfactor 2017) = veel vrijetijdsverkeer naar zee etc… Dit type verkeer zit erg vaak op de weg tussen pakweg 10 en 14 uur; “veel zon veroorzaakt eigenlijk evenveel files als veel regen”.
5. De “knip” in Antwerpen: doorgaand verkeer door de stad wordt geweerd waardoor de snelwegen rond Antwerpen (nog) voller komen te zitten.
6. E-commerce en “camionettisering”: de vervoerde hoeveelheid goederen in de EU blijft quasi gelijk, maar onder meer door e-commerce (vandaag bestellen, direct geleverd) neemt het aantal leveringen om hetzelfde volume te leveren, toe.
7. De deeltijdse economie: veel groei in deeltijdse banen waardoor mensen de hele dag door pendelen.

Enkele jaren geleden concentreerden de files zich rond grote steden. Vandaag hebben ze zich over heel het land verspreid. Hajo Beeckman vergeleek de gemiddelde reistijden op 5 trajecten tussen 2016 en 2017. 

Op de N16 tussen Sint-Niklaas en Willebroek is een toename met tien procent zichtbaar. De toename is het grootst tijdens de daluren en de ochtendspits (in de herfst: van 19 minuten in 2016 naar 22 minuten in 2017). Een mogelijk verklaring voor die steile toename zijn de dagelijkse files aan de Kennedy- en Liefkenshoektunnel bij Antwerpen. Daarom wordt de N16 voor veel weggebruikers een aantrekkelijker alternatief om de Schelde over te steken. Een andere hypothese is dat de N16 interessanter is voor vrachtwagens omdat ze op deze weg geen kilometerheffing betalen.

Op de E17 van Waregem tot Zwijnaarde steeg de reistijd gemiddeld met ruim vijf procent. De toename is het grootst in de avondspits (zeven procent).

Op de E313 van Ham naar Lummen neemt de filedruk al enkele jaren toe. Dat is vooral voelbaar in de ochtendspits. Tijdens de ochtend steeg de reistijd in de herfstmaanden tussen 2016 en 2017 met 6 procent (van 8.3 tot 8.9 minuten).

Op de E403 van Lichtervelde naar Brugge ervoeren pendelaars in de herfstmaanden van 2017 tijdens de ochtend gemiddeld zeven procent meer reistijd dan in 2016. In de andere periodes waren er geen opvallende verschillen.

De verzadiging van de binnenring rond Brussel blijft verder toenemen. Tijdens de ochtendspits nam de reistijd op het stuk tussen Groot-Bijgaarden en Sint-Stevens-Woluwe op een gemiddelde werkdag toe met 5,5 procent (de reistijd is nu gemiddeld 24,5 minuten), tijdens de daluren zelfs met bijna 20 procent. De vergelijking beslaat natuurlijk slechts twee kalenderjaren, dus een (tijdelijk) seizoenseffect is niet uit te sluiten.

De twee grootste filepieken van 2017 werden niet opgetekend tijdens de ochtend of avond maar wel in een daluur, telkens rond 11 uur.  Dat was op zondag 10 december (755 km file) en maandag 11 december (1.294 km file).

Voor de volledigheid: in dergelijke situaties gaat het slechts gedeeltelijk om echte files. Tijdens hevige sneeuw gaan weggebruikers door het slechte zicht en het gladde wegdek trager rijden. Elk stukje weg waar de gemiddelde snelheid van het verkeer onder de 50 km/u zakt, wordt dan bij de echte files opgeteld, ook al rijden er op die plekken weinig auto’s. Hier gaat het dus eerder om "traag rijdend verkeer".

Topdrukte tijdens de ochtend- en avondspits wordt in minstens van de helft van de gevallen bepaald door neerslag.