"Als ik mijn levenslust kwijt raak, schiet me dan maar af"
De aftakelende mens: er naar kijken is al pijnlijk, maar wat als je er een moet spelen? Donald Sutherland (82) vertolkt in The Leisure Seeker een man met beginnende alzheimer: een bijzonder confronterende rol voor een acteur op leeftijd.
Nochtans is The Leisure Seeker allesbehalve een loodzware film. Je zou het zelfs de eerste alzheimerkomedie ter wereld kunnen noemen. In plaats van lijdzaam af te wachten tot de ziekte met volle kracht toeslaat, beslissen John Spencer (Donald Sutherland) en zijn vrouw Ella (Helen Mirren) om te genieten van de tijd die hen nog – bij volle bewustzijn – rest: ze halen hun gammele mobilhome uit 1973 nog eens van stal en vertrekken op een avontuurlijke roadtrip langs de Amerikaanse oostkust. Onderweg wordt er meer gelachen dan gehuild.
Lachen en alzheimer, is dat dan geen vreemde combinatie? Niet volgens de Italiaanse regisseur Paolo Virzì (La pazza gioia), die met The Leisure Seeker zijn eerste Engelstalige film maakt. "Door het thema – een bejaard koppel dat met alzheimer te maken krijgt – wordt mijn film weleens vergeleken met Amour van Michael Haneke. Een meesterwerk, maar zelf zou ik nooit zo'n doodserieuze film kunnen maken. Het leven kan volgens mij nooit alleen een drama zijn. Het is altijd een mengeling van tragedie én komedie."
Vergeten van de brug te springen
Donald Sutherland bevestigt die stelling met een tragikomische anekdote uit zijn eigen leven: "Ik had een goede vriend die aan alzheimer leed. Hij was zo depressief dat hij op een dag besliste om er een eind aan te maken – hij wilde van een brug springen. Maar daar aangekomen was hij alweer vergeten wat hij van plan was. En dus ging hij maar weer naar huis."
Sutherland kan erom lachen, maar hij kent de ravage die alzheimer aanricht maar al te goed. "Op mijn leeftijd kom je er onvermijdelijk mee in aanraking. Je mag zelf nog kerngezond zijn, maar om je heen vallen ze als vliegen. Ik heb mijn moeder dement zien worden. Later kreeg mijn boekhouder alzheimer. En mijn goede vriend Arthur Erickson, de grote architect die mijn huis renoveerde, kon op het einde van zijn leven geen deftige zin meer vormen: als hij het eerste woord begon uit te spreken, was hij alweer vergeten wat hij wou zeggen. Ongelooflijk frustrerend."
'Ik wil sterven met een laatste vuurwerk, niet in een ziekenhuisbed'
De herinnering aan zijn aftakelende geliefden vormde Sutherlands voornaamste bron van inspiratie voor The Leisure Seeker, maar hij kreeg ook professionele hulp. "Ik kreeg alle informatie die ik nodig had via Pines of Sarasota, een organisatie die trainingsvideo's maakt voor verzorgers van mensen met dementie en alzheimer. Zo leerde ik de ziekte ook van een totaal andere kant kennen."
Feestje
In een film als The Leisure Seeker valt het thema euthanasie natuurlijk niet te ontwijken. Een onderwerp dat Virzì al lang bezighoudt. "Wat ik in de film toon," bekent hij, "is hoe ik me mijn eigen levenseinde inbeeld. Ik wil sterven met een laatste vuurwerk, niet in een ziekenhuisbed. Mijn dood moet een feestje worden. Dat probeerde ik ook al te tonen in een van mijn vorige films, La prima cosa bella, over een terminale kankerpatiënte."
'Je geheugen verliezen is natuurlijk een angstaanjagend idee, maar ik ben vooral bang om mijn passie kwijt te raken'
Virzì mag dan al fantaseren over zijn oude dag, voor Sutherland komt het allemaal veel dichterbij. Of de confrontatie met een dementerend personage niet griezelig was, vragen we. "Je geheugen verliezen is natuurlijk een angstaanjagend idee. Maar ik ben vooral bang om mijn passie kwijt te raken, mijn levenslust. Als dat ooit gebeurt, schiet me dan maar af. Maar zolang er nog een kruimeltje van over is, zal ik blijven doorgaan."
Alle remmen los
Zijn geheugen is in prima staat, verzekert Sutherland ons. Teksten oefenen gaat op zijn 82ste nog steeds even vlot. Meer zelfs, het gaat haast vanzelf. "Eigenlijk studeer ik mijn dialogen zelfs niet in. Ik lees ze gewoon een paar keer, en neem ze op die manier helemaal in me op. Wanneer ik dan op de set sta, komen ze weer naar buiten. Soms in verrassende vorm: het personage beslist weleens om iets helemaal anders te zeggen dan in het script."
Hij spreekt over zijn personage alsof hij er zelf voor niets tussen zit. John, de verstrooide professor die hij neerzet in The Leisure Seeker, lijkt voor hem wel een zelfstandig wezen met een eigen wil te zijn. "Zo ervaar ik het inderdaad", beaamt Sutherland. "Toen ik de afgewerkte film uiteindelijk zag, was het alsof ik naar iemand anders zat te kijken. Ik zie geen enkel verband tussen John en mezelf. Hij heeft me volledig overgenomen: hij zat aan het stuur – in die mobilhome, maar ook in mijn hoofd. En hij wist niet waar de rem zat. (lacht)"
Vanaf 3/1 in de bioscoop.