Unizo slaakt noodkreet: fiscaal cadeau lost leegstand niet op

Een gokje van Michiel Verhamme, leegstandspecialist bij zelfstandigenorganisatie Unizo: binnen tien jaar staat het merendeel van de eindeloze reeks winkels langs de A12 in Antwerpen leeg. Sommigen hebben een herbestemming gekregen als depot of afhaalpunt van pakjesdiensten zoals Coolblue en Bol.com.

De Vlaamse regering maakt nu bekend dat ze de strijd tegen de leegstand opdrijft. Wie een leegstaande winkel ombouwt tot huis, moet tot vijf jaar lang geen onroerende voorheffing betalen. Die fiscale stimulans bestaat al langer, maar tot nu toe waren er strenge voorwaarden aan gekoppeld. De vrijstelling wordt ook verhoogd. Het cadeau loopt op tot 7.500 euro.

Lege vitrines

Volgens Unizo komt de inspanning geen moment te vroeg, want de leegstand in Vlaanderen heeft zorgwekkende proporties aangenomen. Tegenover 2009 staan er dubbel zoveel vitrines leeg. Ongeveer een op de tien. Om een idee te geven: alleen al in Antwerpen gaat het om 1.400 winkels. Tel daar Gent (400) of Oostende (200) bij en je merkt waarom Unizo bezorgd is.

Stedelijke kernen houden nog wel stand, maar dorpen en randgemeenten lopen leeg. "Wetteren, Waregem, Izegem, Geel: in zulke gemeenten zien we veel problemen met verloedering en leegloop", zegt Verhamme. Terwijl er vroeger in ieder dorp wel een bakker, fietsenwinkel en opticien was, verschraalt het aanbod nu zienderogen.

De situatie is in de eerste plaats een gevolg van disruptie, een duur woord voor de opkomst van de e-commerce die de oude economie uit evenwicht brengt. Bedrijven als Coolblue openen ook wel 'offlinewinkels', zoals langs de A12, maar die herbestemming vangt maar een klein stukje van de leegstand op.

Speculatie

En dat is niet het enige probleem. Volgens Unizo heeft speculatie een overbod aan winkeloppervlakte gecreëerd. Ontwikkelaars willen altijd maar bijbouwen, hoewel er ruimte genoeg is. Dat verklaart bijvoorbeeld ook de wedren tussen ontwikkelaars van shoppingcentra in de Brusselse rand. "De fiscale gunstregeling van de Vlaamse regering is een goede maatregel, maar zal dat probleem niet oplossen", zegt Verhamme.

Bovendien verkiezen veel eigenaars leegstand boven een verlaging van de huurprijs. Dat komt door de concentratie van eigendom. Vaak bezitten ze meerdere panden in de buurt en dan vormt leegstand het minste kwaad. Als ze de prijs in een bepaalde straat zouden laten zakken, straalt dat immers ook af op de waarde van de rest.

Daarentegen benadrukt Vlaams minister van Financiën Bart Tommelein (Open Vld) dat leegstand ook afstraalt. Een sneeuwbaleffect, zo noemt hij het. "De verwaarloosde indruk die leegstaande panden nalaten, leidt ertoe dat de rest van de buurt mee verloedert."

Winkeldokter

Het goede nieuws? Lokaal beleid kan veel doen. In Antwerpen gaat een 'winkeldokter' langs bij eigenaars van winkelpanden. "Hij geeft tips over hoe zij hun pand aantrekkelijker kunnen maken om het verhuurd te krijgen", zegt schepen van Middenstand Koen Kennis (N-VA). "We merken dat die aanpak helpt."

Ook in centrumsteden als Mechelen en Kortrijk kon de leegstand in het centrum mits grote investeringen een halt worden toegeroepen.

Indikken, dat is het motto van Kennis. "Je hebt twee soorten leegstand: in woonstraten en in kernwinkelgebieden. Wij focussen op de kerngebieden, omdat het daar belangrijk is dat lege panden opnieuw worden ingenomen door handel", zegt Kennis. "Elders kunnen lege panden worden omgevormd tot woonhuizen."

En binnen tien jaar? Dan bestaat de winkel nog steeds. Alleen niet zoals we die nu kennen. "De disruptie biedt ook kansen", zegt Verhamme. "De typische baanwinkels die mikken op een publiek met weinig tijd worden beconcurreerd door onlinewinkels. Maar mensen gaan ook op zoek naar beleving. Workshops, proeverijen, demonstraties: dat is de toekomst."