Rohingya-crisis overschaduwt 70e verjaardag van onafhankelijkheid Myanmar
Een jaar na India en Pakistan viert ook Myanmar de 70e verjaardag van zijn onafhankelijkheid. Op 4 januari 1948 deden de Britten afstand van wat toen nog Birma heette. Maar de verjaardag wordt volledig overschaduwd door de Rohingya-crisis. Zo'n 750.000 Rohingya zouden intussen op de vlucht zijn.
De man die gezien wordt als Myanmars "vader des vaderlands" is generaal Aung San. Zijn foto siert tot vandaag veel huizen in het Zuidoost-Aziatische land. Naast de vader van de onafhankelijkheid is hij zeker in het Westen tegenwoordig vooral bekend als de vader van Aung San Suu Kyi. Ook zij had tot voor kort een heldenstatus, maar door de Rohingya-crisis is ze voorgoed van haar voetstuk gevallen.
Vader Aung San bedong de onafhankelijkheid van Birma/Myanmar, maar waar hij van jongsaf voor gestreden had, heeft hij zelf niet mogen meemaken. Hij werd vermoord op 19 juli 1947, nauwelijks een half jaar voor op 4 januari 1948 de onafhankelijke republiek Birma het levenslicht zag.
Birma was meer dan 60 jaar lang een Britse kolonie geweest. Na een aanslepende machtsstrijd -want het derde Birmaanse koninkrijk met Mandalay als hoofdstad wilde zich niet zomaar laten inlijven- werd het geannexeerd door het British Empire.
Een hevig anti-Brits ressentiment beheerste de familie van Aung San. Hijzelf werd studentenleider aan de universiteit van Rangoon en stond aan het hoofd van een anti-Britse staking in 1936. Rond dezelfde periode richtte hij zich met 30 andere revolutionairen tot Japan, dat beloftes van onafhankelijkheid deed.
Met de steun van Japan bouwde Aung San het Birmese Onafhankelijkheidsleger uit, dat de Britten tijdens de Tweede Wereldoorlog uit Birma verdreef. Toen de Japanners zich gaandeweg ontpopten tot brutale bezetters, stapte generaal Aung San met zijn leger over naar de geallieerden.
Moord op vader van de onafhankelijkheid
Na de Japanse overgave was het leger van Aung San uitgegroeid tot een persoonlijke politieke strijdkracht die hij kon inzetten bij de onafhankelijkheidsstrijd. Intussen had hij ook de Anti-Fascist People's Freedom League (AFPFL) opgericht, waarmee hij in 1947 met een overweldigende meerderheid de verkiezingen zou winnen.
In hetzelfde jaar reisde Aung San naar het Verenigd Koninkrijk om bij de Britse premier Clement Attlee zijn zaak te bepleiten. Maar de onafhankelijkheid die hij bedong, zou hij zelf niet meer meemaken. Op 19 juli 1947, 32 jaar oud, werd hij vermoord. Een aanslag die nooit werd opgehelderd en nog elk jaar wordt herdacht in het huidige Myanmar.
Niet Aung San, maar zijn protégé U Nu werd de eerste premier van het onafhankelijke Birma. U Nu was erg populair, maar had van bij het begin te kampen met opstanden uit verschillende hoeken. Van communisten die vonden dat de regering nog altijd een te koloniale koers voer, van verschillende etnische minderheidsgroepen, en van de Kwomingtang die vanuit China naar het westen van Birma was verdreven.
Einde van de prille democratie
Uiteindelijk werd een voorspelling van de Britse krant uit 1947 bewaarheid. "De waarheid is dat alleen een vorm van dictatuur, of het nu van een individu is of van een partij, in Birma orde kan brengen en bewaren", schreef de voormalige kolonisator in april 1947.
In 1962 was het zover: generaal Ne Win maakte met een militaire staatsgreep een einde aan de democratie en verving die door een socialistisch geïnspireerde dictatuur die tot 1988 zou standhouden. Straatprotest leek die toen ten val te brengen, maar werd bloedig neergeslagen door de militairen. Met een nieuwe coup kon een nieuwe generatie binnen het leger de macht overnemen.
De waarheid is dat alleen een vorm van dictatuur orde kan brengen in Birma
Op dat moment kwam ook Aung San Suu Kyi overtuigend op het voorplan. Ten tijde van het straatprotest keerde ze terug vanuit het Verenigd Koninkrijk, waar ze had gestudeerd, trouwde en kinderen kreeg. Ze raakte betrokken bij de Nationale Liga voor de Democratie, de NLD, en won in 1990 met grote overmacht de verkiezingen.
Maar de uitslag werd niet erkend door de legerleiding, en Aung San Suu Kyi kreeg 15 jaar huisarrest. In die periode werd ze het gezicht van vreedzaam verzet tegen een onderdrukkend bewind. Het leverde haar ook de Nobelprijs voor de Vrede op.
Maar die Nobelprijs zou haar nu moeten worden afgenomen, vinden intussen meer dan 4 miljoen critici die een petitie ondertekenden. Aung San Suu Kyi ligt al maandenlang zwaar onder vuur voor de humanitaire crisis met de Rohingya, de moslimminderheid die vervolgd wordt in Myanmar.
Aung San Suu Kyi verscheen opnieuw op het politieke toneel nadat ze in 2010 werd ontheven van haar huisarrest. Vijf jaar later, in 2015, won ze een overweldigende meerderheid in het parlement in de eerste vrije verkiezingen in decennia in Myanmar. Staatshoofd kon ze volgens de grondwet niet worden -omdat haar kinderen de Britse nationaliteit hebben-, maar de facto is ze wel de leider van Myanmar.
De verkiezing van Aung San Suu Kyi was zonder meer historisch te noemen. In een periode van 70 jaar onafhankelijkheid is Myanmar meer dan een halve eeuw lang een dictatuur geweest. Daar is nu een einde aan gekomen: voor het eerst na het korte democratische experiment (1948-1962) heeft Myanmar opnieuw een democratisch verkozen staatshoofd.
Maar een echte democratie? Dat is Myanmar, ook 70 jaar na de onafhankelijkheid, nog lang niet. De greep die het altijd zo machtige leger op het land heeft, blijft nog altijd aanzienlijk. Ook het nietsontziende optreden tegen de Rohingya toont dat trouwens aan. De macht van het leger is ook verankerd in de grondwet, en voorlopig heeft Aung San Suu Kyi nog geen voorstel gedaan om daar iets aan te veranderen.
