Wat de sp.a het meest parten speelt, is het idee dat het socialisme zijn tijd heeft gehad

Sp.a heeft een nieuw logo. Dat toont nu het hart van de roos. Een ongewone start van een vernieuwingsoperatie: vormelijkheden zijn doorgaans het sluitstuk. Als ze worden opgemerkt. Weinig volk loopt tegen een partijlogo aan. De eigenaardige methode versterkt het beeld dat ze bij sp.a ten einde raad zijn.

Van beeldvorming hebben de twijfelende kameraden veel last. De partij loopt al langer achteruit, maar het succes van het zelfzekere Groen, slechte peilingen en buitenlandse voorbeelden die tonen dat het 'sociologisch minimum' weggespoeld raakt, tillen de paniek nog hoger. In een negatieve spiraal raakt enkel nog beeldbevestigend nieuws aan de mediaoppervlakte. Als sp.a een groot plan rond de schuldindustrie maakt, die een paar honderdduizenden mensen diep treft, is dat niet interessant en spectaculair genoeg. De zoveelste interne kritiek wel. Niet alles is 'de schuld van de socialisten'.

Ze zijn uiteraard hoofdverantwoordelijke voor hun eigen miserie. Dat de sociaaldemocratie in veel landen klappen krijgt, dat sp.a al sinds 2003 aan een gestage electorale afslanking bezig is, maakt evenwel dat men de heersende generatie sp.a'ers niet verantwoordelijk kan stellen voor alle problemen. Al anderhalf decennium zoekt sp.a een nieuwe adem na het succesverhaal van 'gratis' onder Stevaert en het Teletubby-interludium en nadat ze langs de Derde Weg in haar ideeënfabriek verdwaalde.

Geen partij deed meer moeite om zichzelf te heruitvinden. Ook voor de gouden jaren: in 1996 was er Het Sienjaal, in 1998 het Toekomstcongres, in 2002 Het Groot Onderhoud. Na Stevaert probeerden alle voorzitters op hun manier een nieuw elan te vinden, allemaal variaties op hetzelfde thema. Al anderhalf decennia worden de problemen van de sociaaldemocratie in duizenden artikels bestudeerd. De linkse intelligentsia braken zich het hoofd over een heropstanding. Niemand vond de mirakeloplossing. Bovendien worden veel uitwegen tegelijk aangewezen.

Terug naar de roots? Radicaliseren? Zoals de PS de PTB wil bekampen? In de voetsporen van Bernie Sanders en Jeremy Corbyn, waarbij te makkelijk vergeten wordt dat die in een ander politiek en maatschappelijk model leven. Of moet sp.a voortaan het 'socialisme' uit de vlag en beginselen laten, om als 'sociaal progressief alternatief' ook open te staan voor wie 'socialisme' een te hoge drempel vindt? Zoals bij de oprichting van de BWP, in april 1885. Toen Bert Anciaux dat in januari 2009 voorstelde, moest toenmalig voorzitter Caroline Gennez een interne opstand vermijden.

Luxeprobleem

De voorbije decennia stelde geen enkele denkoefening de existentiële vraag: moeten we nog socialistisch zijn? Omdat ze daar bij sp.a zeer van overtuigd zijn. Maar de partij slaagt er steeds minder in ook mensen buiten de partij daarvan te overtuigen. Wat sp.a het meest parten speelt, is niet het logo, het politiek personeel of de sexiness van voorstellen, maar het idee dat het socialisme zijn tijd heeft gehad. Realiseerde wat er te realiseren viel. En dat de tijden nu veranderd zijn, tijden waarin socialisme een luxeprobleem is dat afremt, eerder dan bevrijdt.

Wat is sp.a zonder socialisme? De zoveelste progressieven. Het komt er dus op aan met lef en trots te tonen dat het evenveel toekomst als verleden heeft. Dat kan enkel met concrete voorstellen rond thema's die ertoe doen, van ideologie ligt heel weinig volk wakker. Tonen dat toegepast socialisme nuttig is. Dat moet kunnen, in een koude tijd waarin een partij voorstelt dat de overheid bepaalt welke patiënten nog voldoende levenskwaliteit hebben om een knieprothese te verdienen.

Alle partijen vergroenen, maar Groen blijft het meest geloofwaardig op ecologische thema's. Met haar 'propere handen' houdt ze zich ver van een traditionele partij en met haar openheid naar economische vernieuwing, genre deeleconomie, is ze mee met de tijd. Het geeft Groen een liberale tint. Niet toevallig zou Open Vld liever met Groen dan met sp.a besturen.

Het marktleiderschap van de sociale zekerheid, die nog altijd het meest kiezers beroert, is bij sp.a minder sterk. Ze moet ook vechten tegen de pensée unique dat enkel afbouw de welvaartsstaat kan redden. Nogal wat mensen nemen het de kameraden kwalijk dat ze dat niet vermeden. De partij sukkelt, ook door graaiverhalen, met het beeld van een regenteske systeempartij. Ze lijkt eerder verworven rechten te verdedigen, economische vernieuwing in een van de bestaande statuten te willen dwingen waardoor die afgesnoerd raakt.

Hoe modernisering sociaal beschermen is nochtans een domein waarin sp.a grote expertise heeft. Dat biedt mogelijkheden. Ze kan ook klare wijn schenken over asiel en grenzen. Als er iets de schuld van de socialisten is, dan is dat het asielbeleid van Michel I. De basis van het 'strenge maar rechtvaardige' beleid van Theo Francken werd uitgewerkt door Johan Vande Lanotte en Louis Tobback. Het grote verschil is dat waar Tobback en Vande Lanotte met schroom en schuld beslisten, Francken trots triomfeert. Al mag sp.a zich forser en duidelijker uitspreken over het sociaal-culturele, zonder te vergeten dat onder dat debat vooral een sociaal-economisch verhaal zit.

Als dat lukt is het verhaal van de roos niet voorbij. Velen zullen het socialisme pas missen als het er niet meer is. Aan sp.a om te verhinderen dat het ooit zo ver komt.