Na strafprocedure: Tusk waarschuwt voor 'Polexit'

De Europese Commissie trekt de Polen al twee jaar aan de oren over de gerechtelijke hervormingen die opgezet zijn door de door Jaroslaw Kaczynski geleide PiS-partij. Sinds 2015 hebben regering en parlement de politieke invloed op het gerechtelijke systeem verder opgedreven, met in totaal zeker dertien wetten die president en ministers mee laten beslissen over de samenstelling en de bevoegdheden van de rechterlijke macht. 

Eind vorig jaar was de maat voor Europa vol: de Commissie activeerde de strafprocedure onder artikel 7 van het Europese verdrag, door sommigen de "nucleaire optie" genoemd. Die kan er in extremis toe leiden dat het stemrecht van Polen in de Europese ministerraden wordt geschorst. 

Europees president Donald Tusk is niet mals voor de regering in zijn thuisland. Die "verzet zich met opzet tegen alles wat voor de EU belangrijk is", vindt hij. De Polen werken de EU niet alleen op de zenuwen met de gedurfde hervormingen op justitie, maar ook door de controle op de media op te drijven of te weigeren om mee te doen met een Europees spreidingsplan voor migranten, zegt hij. Warschau "is alleen geïnteresseerd in EU-geld", en als het land ooit een netto-betaler in plaats van -ontvanger wordt, "zal de regering er alles voor doen om zich van het EU-lidmaatschap te ontdoen."

Ook PiS-voorzitter Kaczynski krijgt een veeg uit de pan. "Hij is gefascineerd door een politieke filosofie waarin macht boven recht komt te staan en waarin een verkozen mandaat belangrijker is dan de grondwet", vindt Tusk. 

Kersvers Pools premier Mateusz Morawiecki had gisteren nog een ontmoeting met Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker in een poging om de plooien glad te strijken. Het charmeoffensief begon gisterenochtend al met een herschikking van zijn regering: de meest controversiële ministers - zoals buitenlandminister Witold Waszczykowski en defensieminister Antoni Macierewicz - werden de laan uitgestuurd.

Jucker en Morawiecki waren na afloop voorzichtig positief, al is er van een echte doorbraak geen sprake. "Het diner vond plaats in een vriendelijke sfeer. De beste manier om een dialoog te onderhouden is een gesprek, niet twee monologen", klonk het in een gezamenlijk communiqué. 

Morawiecki blijft wel bij de hervorming van het gerechtelijk systeem, maar "dat wil niet zeggen dat de regering geen nieuwe communicatiekanalen wil opzetten over zaken waar beide partijen belang bij hebben", zei hij. Juncker en Morawiecki zien elkaar volgende maand opnieuw in Brussel.