Dit moet u weten over het Brabants trekpaard, kersvers immaterieel erfgoed in Vlaanderen
Minister van Cultuur Gatz heeft beslist om het Belgisch of Brabants trekpaard toe te voegen aan de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed. Het paardenras heeft enkele bijzondere uiterlijke kenmerken, en wordt daarom voor specifieke taken ingezet. En nu voldoet het dier ook aan de criteria voor "immaterieel Vlaams erfgoed".
Een Brabants of Belgisch trekpaard is een typisch paardenras met zijn wortels in ons land. Veel kwekerijen zijn tot op vandaag nog te vinden in het Pajottenland. De paarden onderscheiden zich van andere rassen door enkele uiterlijke kenmerken. Een Brabants trekpaard staat bekend om de pure kracht die de diersoort kan ontwikkelen, hoewel ze niet zo groot zijn. Het ras kan ook bijzonder oud worden: tot 20 jaar en meer is geen uitzondering.
Waarvoor wordt een Brabants trekpaard gebruikt?
Het Brabants trekpaard is gezien zijn geografische afkomst (niet toevallig) het symbool van de provincie Vlaams-Brabant. Ook in de stad Vilvoorde is een standbeeld van het paardenras te zien, een verwijzing naar de bijnaam van de Vilvoordenaars. In de volksmond worden ze ook wel "Pjeirefretters" of "paardenvreters" genoemd. Paardenvlees is er een streekdelicatesse.
Brouwerij Palm uit Steenhuffel bombardeerde het Brabants trekpaard tot uithangbord van hun kenmerkend bier. In reclamecampagnes in de loop van de jaren 90 speelde het paard een prominente rol. En op de bierflesjes en kroonkurken staat nog steeds een paard afgebeeld.
In de praktijk worden Brabantse trekpaarden omwille van de uitzonderlijke kracht die ze kunnen ontwikkelen, nog steeds ingezet door de authentieke garnaalvissers in Oostduinkerke. Het vissen op zee met grote, zware netten vergt enorm veel trekkracht van de dieren, die hiervoor vrij diep in het water staan. Ook de garnaalvissers zijn trouwens door Vlaanderen erkend als immaterieel erfgoed.
Immaterieel erfgoed: wat zijn de criteria?
Immaterieel erfgoed gaat enkel om niet-tastbare zaken zoals:
- gewoontes en gebruiken
- bepaalde kennis over iets
- praktijken
- tradities
Iets kan beschouwd worden als erfgoed, wanneer een bepaalde gemeenschap dit aspect voldoende belangrijk acht om in stand te houden én te bewaren voor toekomstige generaties. Het omgaan met bepaald erfgoed en het willen doorgeven daarvan heet "borgen". Die praktijk is een belangrijk en fundamenteel kenmerk van erfgoed.
Vlaanderen erkent sinds 2008 zijn eigen immaterieel erfgoed. Een erkenning houdt in dat bepaald erfgoed bekend raakt, en dat de kwaliteit ervan bewaard wordt. Concreet wil Vlaanderen naar eigen zeggen "faciliteren, stimuleren en aan kwaliteitsbewaking doen." Aan de erkenning is dus vooral een bepaalde eer en prestige verbonden.
Ander immaterieel erfgoed in Vlaanderen?
In de loop van de voorbije 10 jaar zijn er in totaal 52 zaken toegevoegd aan de lijst van Vlaams immaterieel erfgoed. Niet al die praktijken en tradities behoren daarmee ook tot Unesco-werelderfgoed, al kunnen 9 praktijken intussen ook op die internationale erkenning rekenen.
De Brabantse trekpaarden komen op de lijst terecht tussen bijzonder uiteenlopende zaken. Sommige daarvan zijn in heel Vlaanderen bekend, andere zijn vooral lokaal verankerd:
- de frietkotcultuur
- de biercultuur
- de Vlaamse kermiscultuur
- het ros Beiaard (Dendermonde)
- de Heksenstoet (Beselare)