Vuurzeeën en orkanen die hun gelijken niet kenden: 2017 brak historische klimaatrecords. Een overzicht

De 'American Meteorological Society' constateerde in een rapport dat wetenschappers steeds beter kunnen onderscheiden wanneer klimaatverandering een impact heeft op extreme gebeurtenissen. Werk van liefst 116 wetenschappers uit achttien landen werd daarvoor bekeken. Conclusie: verschillende extreme gebeurtenissen in 2016 - zoals de hitte in Azië en een hittegolf voor de kust van Alaska - zouden niet mogelijk geweest zijn zonder invloed van de mens. En die conclusie wordt ook doorgetrokken voor 2017. Andere publicaties wijzen naar de klimaatimpact op de straalstroom. Uit recente studies blijkt immers dat smeltend poolijs de straalstroom kan ontregelen en koude lucht naar het zuiden kan sturen. In andere delen van de wereld heeft men dan weer te maken met hogere temperaturen dan gebruikelijk.

Maar niet alleen de mens wordt bedreigd. Wetenschappers constateerden ook dat eerdere schattingen over de impact van de klimaatverandering op diersoorten te voorzichtig zijn geweest. Bijna één op de twee bedreigde zoogdieren en één op de vier bedreigde vogels heeft nu al te maken met de negatieve invloed van de klimaatverandering in minimaal een deel van het leefgebied.
 De vraag die we ons stilaan moeten stellen: is er wel een weg terug? Het gáát niet de goede kant op. Al moeten we 2018 nog niet volledig afschrijven voor het jaar goed en wel begonnen is.

De meest opmerkelijke gebeurtenissen van 2017 hebben we hieronder alvast opgelijst. En één ding is duidelijk: de klimaatverandering creëert omstandigheden die risico’s met zich meebrengen voor ons állemaal. 

Hoewel de gegevens van het afgelopen jaar nog vrijgegeven moeten worden, zal 2017 waarschijnlijk de geschiedenis ingaan als het op twee na warmste jaar sinds de 138 jaar dat er statistieken worden bijgehouden. Volgens één rapport wordt het zelfs het op één na warmste jaar. Dat zelfs zonder El Nino, het weersverschijnsel dat normaal gesproken de temperatuur doet stijgen. 

Ook deze week nog klom de temperatuur naar recordhoogten, niet in de Verenigde Staten waar het bitterkoud was, wel in Sydney. Daar beleefde de stad zondag haar heetste dag sinds 1939 en klom het kwik tot 47,3 graden. Het uitgestrekte land brak vorig jaar meer dan 260 hitte- en neerslagrecords en kreeg te maken met de warmste winter ooit gemeten.
 

In Oost-Afrika brak dan weer een humanitaire crisis uit en ook hier was het klimaat een van de boosdoeners. De verwoestende droogte, in combinatie met oorlog, leidde ertoe dat miljoenen mensen honger leden. 

Bosbranden teisterden dan weer de Verenigde Staten. Daar deden zich tot begin oktober alleen al vijftien weer- en klimaatrampen voor, goed voor een schade van meer dan 1 miljard dollar. Dat is ongeveer evenveel als de totale schade in 2016 en slechts iets minder dan recordjaar 2011.

Zo had Californië te maken met de grootste natuurbrand ooit, waardoor 50.000 mensen geëvacueerd moesten worden. Bij een natuurbrand een paar weken eerder in het noorden van Californië, kwamen meer dan veertig mensen om. Minstens 8.400 huizen werden verwoest. Het werden onmiddellijk de dodelijkste branden uit de geschiedenis. Deze week wordt het gebied dan weer geteisterd door immense modderstromen.

Ook het zuiden van Europa ontsnapte niet aan het vuur. Ook de vuurzeeën deze zomer in Portugal braken alle historische records. Van een flinke bosbrand schrikken de Portugezen al lang niet meer, want bijna elk jaar branden honderden hectare bos af. Al staat midden juni op eenzame hoogte: in nauwelijks enkele uren tijd stierven 61 mensen. Het vuur verspreidde zich zo hevig dat vluchtende slachtoffers bevangen raakten in hun auto en een tragische dood stierven. "De grootste tragedie in jaren", noemde de regering het. En een van de dodelijkste branden in de moderne geschiedenis van het land. 

Ook orkanen volgden elkaar in hoog tempo op. Harvey bijvoorbeeld leidde tot overstromingen en extreme neerslag, waardoor bijna 800.000 mensen hulp nodig hadden. Daarna volgden Irma - de hevigste in de Atlantische Oceaan sinds Wilma in 2005 - en orkaan Maria - de hevigste die sinds 1928 aan land kwam in Puerto Rico. Wetenschappers kijken naar de rol die klimaatverandering bij deze gebeurtenissen speelt, maar hebben ook al ontdekt dat door mensen veroorzaakte klimaatwijzigingen de kans op zware neerslag bij Harvey minstens 3,5 keer hebben verhoogd en zijn intensiteit met bijna 20 procent. Hallucinant.

Wetenschappers die de (zee)bodem bij Groenland in kaart brachten, ontdekten dan weer dat er twee tot vier maal zoveel kustgletsjers risico lopen op versneld smelten dan eerder werd aangenomen. Op Antarctica documenteerden wetenschappers voor het eerst grootschalige beweging van smeltwater en oppervlaktedrainage, waardoor water naar gebieden of ijsschotsen kan stromen die al kwetsbaar zijn en daardoor sneller ijsmassa kunnen verliezen. 

Anderzijds neemt het poolijs met zo'n grote snelheid en omvang af, iets wat niet eerder geconstateerd werd in de afgelopen 1.500 jaar. In maart vorig jaar werd bijvoorbeeld de kleinste oppervlakte poolijs ooit gemeten. Sinds 1979 neemt die elke tien jaar af met 2,8 procent.

En dan zijn er nog de hoge concentraties CO2. Het World Meteorological Bulletin constateerde dat de CO2-metingen – 403,3 ppm in 2016 – het hoogste waren in minstens 800.000 jaar en 45 procent hoger dan in het pre-industriële tijdperk. De laatste keer dat de aarde te maken had met vergelijkbare niveaus CO2, was toen de zeespiegel 10 tot 20 meter hoger stond dan nu, en de wereldwijde gemiddelde temperatuur 2 tot 3 graden hoger was. Hoewel het nog te vroeg is om iets te zeggen over de concentraties in 2017, heeft het Mauna Loa Observatory al metingen gedaan van meer dan 410 ppm. 

Een ander onderzoek leert ons dat 2017 het jaar was met de hoogste niveaus van CO2-vervuiling tot nu toe, wat betekent dat er lang geen sprake meer is van de afvlakking van de uitstoot van fossiele brandstoffen die in de voorgaande drie jaar werd geconstateerd.

Ook de temperatuur van de permafrost was in 2016 al de hoogste ooit gemeten. De eerste, voorlopige onderzoeksresultaten voor 2017, suggereren dat dat voor dat jaar ook het geval zal zijn. De opwarming kan ertoe leiden dat ecosystemen te maken krijgen met dooi, waardoor broeikasgassen kunnen vrijkomen.

In een studie in Nature tot slot wordt geconstateerd dat ecosystemen steeds meer tijd nodig hebben om te herstellen van droogte, vooral in de tropen en op hoge noordelijke breedtegraden. De hersteltijd zegt iets over de veerkracht van de ecosystemen. Als het herstel te veel gehinderd wordt, kunnen op grote schaal bomen afsterven...