Oplossing voor de herkomst van mysterieuze 'snelle radioflitsen' is iets dichterbij
Wat produceert in een duizendste seconde evenveel energie als de zon in één dag? Wie geen idee heeft, verkeert in goed gezelschap, want sterrenkundigen weten het ook niet. Wat ze wél weten is dat er een paar keer per minuut ergens in het heelal zo'n onvoorstelbare explosie plaatsvindt.
Nieuwe metingen, deze week als omslagartikel gepubliceerd in Nature door een internationaal onderzoeksteam, brengen de oplossing van dit raadsel hopelijk dichterbij.
De mysterieuze fast radio bursts ('snelle radioflitsen') werden jaren geleden al voor het eerst waargenomen. Maar pas vorig jaar is ontdekt dat ze van enorme afstanden afkomstig zijn. Tenminste: één bijzondere bron, die vaker afgaat, bevindt zich in een klein sterrenstelsel op 3 miljard lichtjaar afstand van de aarde. Wát daar om de zoveel tijd explodeert, weet geen mens. De flitsen vormen een van de grootste mysteries in de hedendaagse astronomie.
'Zelden is er zo'n sterk effect gezien in een radiobron'
De repeterende radioflits (FRB121102, naar de datum waarop hij voor het eerst werd gezien) is nu in detail bestudeerd met twee van de grootste radiotelescopen ter wereld: de Arecibo-schotel op Puerto Rico en de Green Bank Telescope in West Virginia. De radiostraling blijkt sterk gepolariseerd te zijn, zoals licht dat weerspiegelt op een wateroppervlak. Tot ieders verbazing is de polarisatierichting sterk afhankelijk van de golflengte - alsof rood licht anders gepolariseerd wordt dan blauw licht. Bij radiostraling ontstaat die 'verdraaiing' door de invloed van een krachtig magneetveld.
"Zelden is er zo'n sterk effect gezien in een radiobron", zegt teamlid Jason Hessels van de Universiteit van Amsterdam. Alles lijkt erop te wijzen dat de uitbarstingen plaatsvinden aan het oppervlak van een neutronenster - een klein, supercompact sterretje dat heel snel rondtolt. Blijkbaar bevindt die explosieve neutronenster zich in een gebied met een extreem sterk magneetveld. Zulke sterke magneetvelden kom je bijvoorbeeld tegen in de buurt van een superzwaar zwart gat. Maar of daar in dit geval ook sprake van is, blijft voorlopig speculatie.
De nieuwe resultaten zijn woensdag gepresenteerd op een groot sterrenkundecongres in Washington. Volgens de Amsterdamse promovendus Daniele Michilli, de eerste auteur van het Nature-artikel, lijkt FRB121102 steeds curieuzer te worden.
Kunstmatig
De waarnemingen met de Green Bank Telescope zijn gefinancierd door het Breakthrough Listen-project van de Russische miljardair Yuri Milner. Breakthrough Listen maakt jacht op mogelijke radioboodschappen van buitenaardse beschavingen - tot nu toe overigens zonder succes. Volgens een persbericht van Breakthrough Listen bestaat er nog steeds een heel kleine kans dat de raadselachtige radioflitsen kunstmatig zijn.
Hessels neemt dat idee echter nauwelijks serieus. "Je moet natuurlijk alle mogelijkheden openhouden, maar het lijkt me nu extreem onwaarschijnlijk."