Treinbestuurders zijn gegeerd goed

400 vacatures voor treinbestuurder had de NMBS vorig jaar. "En het is ons gelukt, we hebben ze gevonden", zegt woordvoerder Dimitri Temmerman. De laatste jaren zijn er honderden machinisten die met pensioen gaan en die moeten vervangen worden. "Volgend jaar hebben we er nog eens 300 nieuwe nodig".

Een diploma treinbestuurder haal je niet op school, maar in het bedrijf. Bij de NMBS neemt de opleiding een jaar in beslag en het kost 70.000 euro. "Die investering doen we met de bedoeling dat de bestuurder bij ons aan de slag gaat."

Lange tijd was dat ook vanzelfsprekend. De NMBS had een monopolie en was de enige werkgever op het Belgische spoor. Maar sinds 2006 is het vrachtvervoer via trein geliberaliseerd. Het duurde een tijd voor er effectief concurrentie kwam, maar intussen zijn er elf privébedrijven actief in België.

"Vooral de laatste drie jaar groeide het vrachtvervoer via trein pijlsnel. Het is een aantrekkelijk alternatief voor de files op de weg", zegt Veerle Van Mierlo van spoorbedrijf Lineas. Voor die extra treinen zijn ook treinbestuurders nodig. Tel de nieuwgepensioneerden en de extra nood op en je zit al snel aan een tekort. De jacht op de gediplomeerde treinbestuurder is open.

Dat treinbestuurders vertrokken om dezelfde job bij een andere werkgever uit te oefenen was nieuw voor de NMBS. Daarom werd in 2016 beslist om vertrekken moeilijker te maken. De opzegtermijn werd opgetrokken van 3 maanden naar 1 jaar. Bovendien betaalt wie snel na de opleiding vertrekt ook een zogenoemde rendementsvergoeding oftewel een deel van de opleiding terug. Niet de volle pot van 70.000 euro, wel een relatief kleine "afkoopsom". 10.000 euro voor wie meteen vertrekt na het afronden van de studie en dat wordt dan per gewerkt jaar 1.000 euro minder. Na 10 jaar werken als machinist valt die kost dus weg. Maar de opzegtermijn van 1 jaar is voor iedereen.

Vakbond ACV transcom is daar niet blij mee. "Het straffen van wie wil vertrekken keuren we af. We zien liever een beloning voor wie blijft. Wij keurden de verlenging van de opzegtermijn niet goed", zegt vakbondsman Luc Piens. "Het is niet goed om iemand tegen zijn zin nog een jaar lang te laten rondrijden". Vanochtend raakte bekend dat een treinbestuurder moedwillig zijn passagierstrein met vertraging liet aankomen in de hoop sneller ontslagen te worden. 

Van de 3500 treinbestuurders bij de NMBS namen er vorig jaar 80 ontslag. Dat is niet massaal, maar wel een probleem als elke treinbestuurder telt. De privébedrijven betalen met plezier de "boete" voor de opleidingskost en bieden ook een aantrekkelijk verloningspakket aan.

Intussen is de nood zo groot dat het privébedrijf Lineas zelf opleidingen geeft. Ook bij hen bestaat de kans dat gediplomeerde machinisten naar een ander privébedrijf overstappen. Op vraag van Lineas start het opleidingsinstituut Syntra Berchem nu ook in avondschool met een cursus spoorwegtechnieken. Wie de stap van vaste job naar opleiding tot treinbestuurder niet zomaar durft te zetten, kan daar gaan proeven. "Na zo'n basisopleiding kan het diploma vrachttreinbestuurder sneller gehaald worden".

Bij de NMBS zijn ze intussen bereid om met de vakbonden aan tafel te gaan. Het zoemt en gonst bij machinisten onderling. "Er is veel dat de job bij de NMBS aantrekkelijker maakt, zoals doorgroeimogelijkheden die er bij andere bedrijven niet zijn. Maar de onrust is merkbaar op de werkvloer" zegt Luc Piens van ACVtranscom en wordt ons bevestigd door meerdere treinbestuurders. En vermits ze gegeerd zijn, kunnen ze in een sterke onderhandelingspositie aanschuiven.