Archie Shepp in Flagey: Blues boven revolutie

Nee, gezapig werd het nooit tijdens de passage van Archie Shepp aan het Brussels Jazz Festival in Flagey. Maar hij en zijn trio namen wel de tijd om het achterste van de tong te laten zien. Pas tijdens ‘Revolution (Mama Rose)’, dat helemaal achterin de set zat, borrelde de prikkelende opwinding op die trouwe Archie Shepp-fans zich herinneren van zijn freejazzwerk. Shepp had in de jaren zestig de pianist Cecil Taylor als mentor, één van de pioniers van de freejazz. Dat vertaalde zich toen in behoorlijk losgeslagen experimenten in Shepps eerste solocomposities.

Bovengenoemde ‘Revolution (Mama Rose)’ schreef hij voor zijn grootmoeder, een vrouw die werd geboren ten tijde van de Afro-Amerikaanse slavernij. In het verleden zong Shepp het vurige nummer al naar aanleiding van de Amerikaanse rassenrellen maar hij droeg het evengoed al op aan de Arabische Lente. “Revolution!”, kraste hij in Flagey met een wankele stem die in dit concert bijna even vaak weerklonk als zijn saxofoon en klarinet. Shepp, de crooner. Zijn zang leek nu een zuchtje wind, dan weer haalde de man uit met een door gospel gedreven furie die je niet zou toeschrijven aan een tachtigjarige.

Flitsend maar sinister

Toch etaleerde Shepp - een notoir politiek activist die Malcolm X bewierookt en die het  Afrocentrisme hoog in het vaandel draagt - zijn verontwaardiging met mate. Zijn bekendste politiek getinte werk Attica Blues werd veelal opzij geschoven voor een resem kwieke, voornamelijk bluesy jazzcomposities die zijn liefde voor de zwarte muziekgeschiedenis uitdiepten. Een aanzienlijk verschil met de massieve performance die Shepp en zijn zesentwintigkoppige Attica Blues Band twee jaar geleden op Jazz Middelheim speelden.

In Flagey wilde Shepp vooral verstrooien, zo leek het. Met ‘Hope Two’, bijvoorbeeld, dat zich zowel koket als behoorlijk rudimentair ontvouwde. Een gespierde saxpartij scheurde er over een vervaarlijk hobbelende groove op losse schroeven. Paste perfect bij Shepps blitse outfit: met een vilthoed op en in een maatpak als van een gangster-dandy uit de roaring twenties. Flitsend maar sinister.

Hij eerde de bluesgodin Bessie Smith, tackelde Duke Ellington door ragtime en free music door elkaar te klutsen of hij liet een Billy Strayhorn-ballade sierlijk naar het plafond kringelen met evenveel panache als Coltrane op, pakweg, Crescent. Geen wonder dat Shepp en Trane ooit vrienden waren. Eenzelfde roekeloze bezieling. Eenzelfde goesting om te dansen op de rand van de afgrond.

Wanhoop in de stem

Maar de Amerikaanse jazzgigant greep je pas echt bij de keel wanneer hij de romantiek en tragiek uit zijn eigen leven verklankte. ‘Steam’ (jawel, uit Attica Blues) ging over zijn vijftienjarige neefje dat ooit werd vermoord tijdens een straatgevecht. Shepps begeleiders schoven een sussend, schommelend ritme onder de weemoed, evenals een feeërieke piano terwijl Shepp een koddig, ondeugend motiefje uit zijn klarinet blies. “A star gleaming / bright as fire in the night / a theme / whanever I think of Steam”, zong hij met de nodige wanhoop in de oude, vermoeide stem.

‘Une Petite Surprise Pour Mam’selle’ was dan weer een ode aan zijn dochter. In Elsene klauterde de compositie als verbasterde bossa nova tevoorschijn, clashte met een ruwe, ongepolijste groove en bloeide open tot uitbundige swing. Heerlijk. Ellingtons ‘Come Sunday’ herbergde dan weer een briljante pianosolo van Carl-Henri Morisset die virtuoos uit de hoek kwam en tegelijk een ontwapenende, sjofele swagger in het ritme legde. Hulde!

Veel soulvolle tristesse dus in dit puike concert van Archie Shepp. Maar ook veel frivool swingende stukken, diepkervende blues en zelfs wat Afro-Cubaanse klanken. Het Brussels Jazz Festival, dat straks nog uitpakt met veteranen als Tony Allen en Uri Caine en met jonge wolven als Portico Quartet en Shabaka Hutchings, had niet stijlvoller op gang kunnen worden getrapt.

Het Brussels Jazz Festival loopt nog tot 20/1 in Flagey in Brussel. flagey.be