De vijf boeken die het leven van Fien Troch hebben veranderd

Van Fien Troch (°1978) zijn de films "Een ander zijn geluk" (2005), "Unspoken" (2008), "Kid" (2012) en recent nog "Home" (2016). Op haar schouw is wellicht geen  plaats meer voor alle onderscheidingen. In 2009 kreeg Troch de Vlaamse Cultuurprijs voor Film.

Lezen doet ze dagelijks, bij voorkeur in bed, en traag. "Ooit heb ik zes maanden gedaan over "De idioot" van Dostojevski, dat werd een grap op den duur." Ze heeft haar hart verloren aan Amerikaanse literatuur, die ze consequent in het Engels leest. Of ze dan met een regisseursblik leest? "Een bepaald soort humor, sfeerschepping, soms een paar zinnen uit een boek: dat kan ik onthouden of zelfs stiekem opschrijven, als inspiratie voor mijn filmwerk. Echt onbezonnen lees ik dus niet, ik ben altijd wel zoekende als ik lees."

Zou Fien Troch zelf ooit een boek verfilmen? "Hm, van een echt goed boek blijf ik liever af, dat wil ik niet kapot maken of naar beneden halen om er per se een film van te maken. Misschien is het wel een idee, zoals Robert Altman ooit aanbeval, om een stationsromannetje te verfilmen, met een goed verhaal maar zonder dat grote literaire gewicht. Of voldoende afstand nemen en een volstrekt eigen film maken, dat is ook een optie."

Op dit moment is ze bezig in "American Fire", non-fictie over een pyromaan. Als research voor haar volgende scenario, waarover ze verder niets kwijt wil. "Misschien gaat het ook helemaal niet over vuur." Maar welke vijf boeken hebben haar leven echt veranderd?

Als kind was Fien Troch een wekelijkse klant van de bibliotheek. Van Annie M. G. Schmidt heeft ze letterlijk àlles gelezen. De boeken waren ontzettend belangrijk voor haar.

"Ook haar gedichten spraken me aan, en ik begon er ook zelf te schrijven. Het trok wel op niks, maar ik wou zelf vertèllen", zegt Troch. Ze noemt dit echt de kracht van de literatuur, om de geborgenheid op te roepen van lezen, schrijven én voorlezen. Enkele jaren geleden las ze "Pluk van de Petteflet" voor aan haar eigen zoon, en het werkte nog altijd.

"Pluk van de Petteflet" verscheen in 1971, met prachtige tekeningen van Fiep Westendorp. Pluk woont op de bovenste etage van een flatgebouw, rijdt rond met zijn rode kraanwagen, beleeft avonturen met Zaza de kakkerlak, Aagje, mevrouw Helderder of de familie Stamper, en voert actie tegen het verdwijnen van een bosje in de buurt. Een ecologisch  en "onverwoestbaar" boek.  

De bestseller "Underworld" van de Amerikaanse auteur Don DeLillo uit 1997 werd Fien Troch door een leraar van Sint-Lukas aanbevolen. En dat was een schot in roos. Een "great American novel" die zich uitstrekt van de jaren 50 tot 90, tegen de achtergrond van grote politieke gebeurtenissen als de Cubaanse rakettencrisis of de kernwapenwedloop. Een niet-rechtlijnig mozaïek-achtig boek, "dat me opnieuw zin in lezen bijbracht en ook inspiratie bood voor een beginnend, echt beginnend filmstudentje". 

"Het Amerikaanse sfeertje was ook erg boeiend; ik verzette me er enerzijds tegen, maar ik gebruikte het wel in mijn eerste kortfilms." Alles wel beschouwd is de kijk van Don Delillo op mens en maatschappij een "ankerpunt" geweest voor Fien Troch. 

"De menselijke smet" of "The Human Stain" uit 2000 - de titel verwijst naar de zaak Monica Lewinsky - ligt voor Fien Troch in de lijn van Don DeLillo: "über-Amerikaans en tegelijk kritisch". Het verhaal over een professor die niet is wie hij zegt te zijn, is interessant, omdat het over de plicht gaat "om over-voorzichtig te zijn met woorden, uit angst voor racisme en belediging. Iets wat we nu maal duizend meemaken".

Philip Roth laat ook zien hoe complex de mens in elkaar zit. "Heel emotioneel en heel aangrijpend voor mij." Maar de verfilming uit 2003 met Anthony Hopkins en Nicole Kidman, die vond Fien Troch "verschrikkelijk". Misschien is "De menselijke smet" een van die boeken waar je vanaf moet blijven. "En Philip Roth, die verdient de Nobelprijs!"

"Stom dat ik dit ook in het Engels las", zegt Fien Troch. Het begin vond ze geweldig. Er wordt een ongeluk beschreven, maar dan blijkt het eigenlijk over de man te gaan die toekijkt uit het raam. "Je wordt bladzijden lang aan het lijntje gehouden." 

"De man zonder eigenschappen", een slordige 1.400 bladzijden, is het levenswerk van de Oostenrijker Musil, gepubliceerd tussen 1930 en 1952, en nooit afgewerkt. Vaak geroemd als de belangrijkste Duitstalige roman van de twintigste eeuw, chaotisch van structuur, maar met een heerlijk soort humor.  

"Ik was bijna verliefd op Robert Musil", bekent Fien Troch, "hij is zo een van die je m'en foutisten, die getalenteerd en compromisloos ergens voor gaan. Dat geeft mij energie. Ik heb indertijd heelder stukken van "De man zonder eigenschappen" overgeschreven..."

“House of Leaves” was het debuut van de Amerikaanse schrijver Mark Z. Danielewski uit 2000. Meteen werd het een bestseller en kwamen er vele vertalingen, ook in het Nederlands, als "Het kaartenhuis". "Weer een dik boek", geeft Fien Troch toe, maar het is bedrieglijk. "Het kaartenhuis" is een "postmodern boek" met voetnoten van voetnoten, pagina’s vol en andere weer bijna leeg, met verschillende kleuren en lettertypes. 

"Hier was ik even de kluts van kwijt", zegt Troch. Het is het verhaal van een koppel dat in een huis gaat wonen, maar de buitenkant blijkt kleiner dan de binnenkant, en de kamers veranderen voortdurend. "Ik zat er zelf in, en kon geen kant meer uit."

"Het is toch magisch dat je zo kan opgaan in een boek, dat je er dagen van moet bekomen, om de personages een plaats in je hoofd te geven. Wat een luxe!", besluit Fien Troch. Een mooi compliment voor de schrijver, van een ideale, passionele lezer.