Wie is de Voldemort die niet genoemd mag worden op de recepties van N-VA, CD&V en MR?

Vae victis. Ocharme, de overwonnenen. Zou het kunnen dat Bart De Wever, nooit om een Latijnse wijsheid verlegen, die woorden in gedachten had toen hij zijn nieuwjaarstoespraak componeerde?

Nadat hij de lastige eindejaarsweken voor de regering en voor partijgenoot Theo Francken relatief eenvoudig in zijn voordeel beslechtte, mag de N-VA-voorzitter zich de overwinnaar van het moment noemen. Duizenden euforische militanten stromen zaterdagavond na zevenen toe in de Mechelse Nekkerhallen. Stilletjes suddert de verwachting dat ze hun geliefde kopman als een Romeinse veldheer de genadeslag zullen zien uitdelen.

Maar de voorzitter houdt de toon juist ingehouden. Geen van de tegenstrevers wordt bij naam genoemd. Alle aandacht gaat naar de N-VA-regeringsleden. Daarbij bouwt De Wever natuurlijk wel slim op naar de finale ovatie. Die is voor Theo Francken, voor wie anders?

Meester Theo

Nog voor De Wever zijn naam genoemd heeft, wordt al ‘Theo’ gescandeerd. Er is maar één ster en die komt uit Lubbeek. Wie staatssecretaris Francken even wil spreken, is eraan voor de moeite. Vlak voor het podium wordt hij de hele avond omstuwd door tv-camera’s en fotografen. Sympathisanten staan in een rij voor een selfie met hun nieuwe vedette.

Vanaf het podium ziet de voorzitter het graag gebeuren. “Als ik morgen doodval, zou ik tevreden zijn als Theo Francken mijn plaats overneemt.”

Nooit eerder is Theo Francken zo expliciet in beeld gekomen als kroonprins van de N-VA. Of niet? Ondanks zijn heroïsche populariteit weet niet iedereen in de partijtop of Theo Francken wel de meest geschikte kandidaat is om, na 2019, Bart De Wever af te lossen na 15 (!) jaar partijleiderschap. Zijn impulsiviteit maakt hem een aanbeden spits. Maakt het hem ook een goede coach?

Andere opties liggen open om de populairste politicus van Vlaanderen te laten renderen. In de Vlaamse regering, waar Liesbeth Homans als vice door het ijs is gezakt, ligt een vacature klaar voor een sterk profiel, naast de minister-president. Theo Francken is pedagoog. Hij zette zijn eerste politieke stappen als adviseur onderwijs voor (toen nog) minister Geert Bourgeois. ‘Meester Theo’, die in de gekende stijl het door de N-VA vaak geviseerde onderwijsveld komt opschudden na 2019? Het gerucht gaat in dat onderwijsveld zelf rond.

De lof voor Francken is voor De Wever het uitgelezen moment om het toch even te hebben over de tegenstand. “Sommigen kunnen het maar niet laten om feitelijk alle deuren en ramen open te wrikken. Het zijn dezelfden die zich een morele superioriteit aanmeten die feitelijk niks anders is dan een gebrek aan verantwoordelijkheid voor het algemeen belang. Het zijn dezelfden die gretig inhakken op degenen die net vanuit dat algemeen belang de regels proberen toe te passen.”

Op wie De Wever hier nu precies mikt? Onduidelijk. Wie is de Voldemort die niet genoemd mag worden? CD&V wellicht? Of toch de linkse oppositie? De dubbelzinnigheid versterkt het punt: wat is bij momenten nog het verschil tussen CD&V en de linkse oppositie?

Christelijke veerkracht

De schaduw van de onnoembare Voldemort hangt ook over de AED-filmstudio’s in Lint. Daar, amper vijftien kilometer verderop, blaast CD&V verzamelen, een uurtje of twee voor de concurrentie. Ook daar gaat het voortdurend over de ander, zonder dat die genoemd mag worden.

In Lint is de sfeer niet euforisch. Beduusd veeleer, zij het met christelijke veerkracht. De partij gaat niet bij een eerste tik tegen het canvas, klinkt het bij de schuimwijn. Het geloof in voorzitter Wouter Beke, overigens vroeger weleens vergeleken met Harry Potter, blijft rotsvast.

Maar dus wel in het besef dat een stevige tik geïncasseerd is. Na De Wever is Wouter Beke, met straks acht jaar dienst, de langst zittende partijleider. Al die tijd al lijkt hij de zaak rustig onder controle te hebben.

Die controle is nu plots even weg, met de crisis over de uitwijzing van Sudanese migranten door staatssecretaris Francken. Wanneer Beke in kerstvakantie op de radio zinspeelt op het ontslag van Francken omdat die onjuiste informatie heeft verstrekt over de operatie, lijkt hij het sein te geven voor de aanval.

De boemerang komt terug. Mindere partijgenoten, zoals europarlementslid Ivo Belet (CD&V), trekken al te gretig mee ten strijde, ook nadat allang gebleken is dat van ontslag zonder regeringsval geen sprake zal zijn. “Ik heb het gevoel dat de storm stilaan gaat liggen”, zegt Belet nu. “Al ga ik akkoord dat we voortaan beter geen electorale cadeaus meer uitdelen.”

De affaire maakt pijnlijk duidelijk wat bij de oude, staatsdragende christendemocratische partij weleens vergeten wordt: dat ze nog maar de helft zo sterk is als de concurrerende N-VA.

Beke gaat het gemor niet uit de weg in zijn speech. “Ik krijg kritiek omdat ik niet voortdurend zenuwachtig zit te twitteren. En omdat ik niet genoeg polariseer. Waardigheid en fatsoen zouden niet meer in dit tijdsgewricht passen. Dat is nu eenmaal onze stijl. En als het echt moet, dan staan wij niet ín maar tegenover dit tijdsgewricht.”

Ook hier leest de goede verstaander tussen de regels wat hij er wil lezen. “Terreur en criminaliteit bestrijden we keihard, maar wij zullen altijd onze menselijkheid bewaren”, benadrukt Beke. “Oorlogsvluchtelingen zijn mensen van vlees en bloed." Tegenover haatzaaiers en splijtzwammen plaatsen de christendemocraten overleg en gezond verstand. Wordt daarmee N-VA geviseerd, of toch extreemrechts, of allebei? Ook hier onderstreept de dubbelzinnigheid de boodschap: wat wil het zeggen als je het onderscheid tussen beide niet meer helder ziet?

Franstalige N-VA

Zaterdag 11 uur, Louvexpo, La Louvière. Nieuwjaarsreceptie MR Henegouwen, en zo mogelijk nog meer onuitgesproken dubbelzinnigheid. In weekendinterviews heeft voorzitter Olivier Chastel wél de naam van Voldemort uitgesproken. Met lauwerkransen omringd: de N-VA is misschien wel de meest loyale regeringspartner van allemaal, verrast Chastel in de krant L’Echo.

Zuur voor CD&V wel. De band tussen Charles Michel en Wouter Beke is de historische as waarop de Zweedse coalitie is geassembleerd.

Maar kijk, in La Louvière laat premier Michel nog een ander geluid horen. Zonder – u raadt het al – namen te noemen. “Een partij, hoeveel lawaai ze ook maakt, moet altijd beseffen dat ze niets is zonder coalitiepartners.” Dat lijkt op een pedagogische tik voor de soms rumoerige N-VA’ers. Maar wie dat niet wil horen, hoeft dat dus niet te horen.

Hoe zit dat, twee boegbeelden die twee enigszins tegenstrijdige boodschappen brengen? Dat komt omdat Chastel en Michel twee verschillende doelen moeten zien te bereiken. Chastel voelt de druk van de rechtse achterban. Die vindt dat er helemaal niks mis is met dat strenge migratiebeleid van Theo Francken.

Nog maar vorige week verscheen in L’Echo een opgemerkt opiniestuk waarin filosoof Drieu Godefridi een pleidooi houdt voor een ‘Franstalige N-VA’. Want de MR zelf is met name op migratiethema’s veel te soft, luidt het. Dus speelt Chastel in La Louvière voor Franstalige N-VA. “Wij willen geen tweede jungle van Calais in België, op de weg richting Groot-Brittannië.”

Tegelijk moet premier Michel juist meer afstand bewaren van die N-VA. De dominantie van de Vlaams-nationalisten ondergraaft zijn leiderschap. Hij presenteert zich als de coach die boven het gewoel staat. “Leiderschap”, klinkt het in de Louvexpo-hal, “dat is volgens mij het hoofd koel houden wanneer anderen het noorden verliezen. De zenuwen onder controle houden, vasthoudend en vastbesloten zijn, het moment en de timing kiezen en anderen niet in jouw plaats laten kiezen."

Zwarte magie

Achterdochtig loensend naar elkaar trekken de regeringspartijen zo dus het lokale verkiezingsjaar 2018 in. Bart De Wever stuurt zijn troepen de dansvloer op met de boodschap dat de partij nog verder moet groeien. “U moet spreken over verantwoord, veilig en Vlaams van De Panne tot Mechelen-aan-de-Maas.” Wouter Beke doet er een slogan bovenop: ‘De weg vooruit’.

2018 wordt, zo lijkt nu wel zeker, niet ook een nationaal verkiezingsjaar. De gedachte om vervroegde verkiezingen uit te lokken heeft wel even opgespeeld. Bij CD&V werd gerekend of de lokale verankering ook een nationale bonus kon opleveren, zeker omdat N-VA wat moeite schijnt te hebben om alle nog jonge partijafdelingen in het gareel te houden.

Omgekeerd overwoog N-VA of een succesvolle nationale campagne juist de verhoopte doorbraak in de gemeentebesturen kon forceren. “Als we nu naar verkiezingen gaan, zitten we tegen de 50 procent”, glimlacht een kabinetsman.

Gaat dus niet gebeuren. Of die 50 procent ook nuchter een realistisch doel is, valt te bezien. Bewezen is wel dat als de kiescampagne een race wordt over migratie en identiteit, de N-VA met rugwind bergafwaarts koerst: dat gaat nogal vooruit.

Dat besef schijnt nu ook bij CD&V ingedaald te zijn. Voor de christendemocraten staat in oktober het lokale marktleiderschap op het spel. “Als we ons laten meezuigen in de stofwolk van N-VA, komen we er bont en blauw uit”, voorspelt Kamerlid Roel Deseyn. “We kunnen nooit straffer zijn dan zij. Daarom is het belangrijk om onszelf te blijven.” De inhoudelijke lijn zit goed, daarover is iedereen het eens. “Nu is het een kwestie om een connectie te maken met de kiezer.”

Daar schijnt N-VA het niet zo lastig mee te hebben. Alles lijkt de partij plots mee te zitten op dit moment. In de federale regering domineren de Vlaams-nationalisten als nooit voorheen, de MR wil nu al tekenen voor een nieuwe regering. En terwijl de aandacht verschuift naar Gentse grote bouwdossiers, lijkt in Antwerpen Fornuisgate minstens formeel van de baan.

Wie doet deze partij nog wat? “De politiek kent trends, net als de modewereld. Maar als je enkel inspeelt op de laatste nieuwe mode, dan ben je volgend jaar uitgerangeerd”, meent Kamerlid Deseyn. “CD&V is de partij van de vaste collectie. Wij maken kostuums en jeansbroeken. Er zullen altijd mensen zijn die dat graag dragen."

Er valt ook een somberder analyse te horen in de CD&V-lounge in Lint. De vrees leeft dat de ander, wiens-naam-niet-genoemd-mag-worden, ook zelf gezien heeft hoe ze de publieke opinie in vuur en vlam kan zetten, met wat gepook op een gevoelig thema. Wie zal hen verhinderen dat nog eens te herhalen in volle electorale eindsprint?

Politiek is soms zwarte magie. Vae victis…