Het ­Orgaan voor de Coördinatie van de Dreiging (OCAD) heeft vandaag aan de Nationale Veiligheidsraad bekendgemaakt dat het niveau verlaagd wordt. “Dat het dreigingsniveau verlaagt, wil niet zeggen dat de alertheid verdwijnt”, aldus premier Charles Michel op de persconferentie. “De Nationale Veiligheidsraad is ervan overtuigd dat we niet meer in dezelfde situatie zitten als vóór de aanslagen: er bestaat nu een veiligheidscultuur, die is de laatste jaren alleen maar versterkt door de omstandigheden.”

Proportioneel minder militairen

De gevolgen van een daling naar twee zijn groot. “De militairen zullen proportioneel uit het straatbeeld worden gehaald”, aldus Michel. Over hoeveel militairen het precies gaat, kon en wou de premier niet zeggen.

Naast het grotendeels verdwijnen van de militairen, kunnen ook de veiligheidsmaatregelen bij grote evenementen worden teruggeschroefd en de extra beveiliging van politiekantoren worden afgebouwd. Een aantal potentiële doelwitten zal wel nog extra beschermd worden.

Sinds de aanslagen in Parijs van november 2015 staat het dreigingsniveau voor het hele land onafgebroken op drie. Na de aanslagen in Brussel op 22 maart 2016 werd zelfs enkele dagen niveau vier afgekondigd. Intussen lijkt ISIS in Syrië en Irak verslagen en zijn er geen aanwijzingen dat er van daaruit nog gecoördineerde terreuraanvallen komen.

Wat betekenen de verschillende niveaus van terreurdreiging?

De aanpassing van het niveau van terreurdreiging gebeurt op basis van een evaluatie van het Coördinatieorgaan voor de Dreigingsanalyse (OCAD). Er worden vier niveaus onderscheiden. De verschillende niveaus zijn niet gebonden aan een vast pakket van maatregelen. Die maatregelen worden ad hoc getroffen afhankelijk van de dreiging.

- Niveau 1 of laag: als blijkt dat de persoon, groepering of gebeurtenis die het voorwerp uitmaakt van de analyse, niet bedreigd is

- Niveau 2 of gemiddeld: als blijkt dat de dreiging weinig waarschijnlijk is.

- Niveau 3 of ernstig: Direct na de terreuraanslagen van vrijdagavond 13 november in Parijs werd beslist om het dreigingsniveau naar 3 te verhogen bij grote evenementen in België, en sinds dinsdag 17 november gold het algemeen. Niveau 3 geldt ook geregeld aan plaats en tijd gebonden, zoals voor een Europese top, een VIP-bezoek of een specifiek evenement. Het geldt permanent aan de Amerikaanse ambassade en voor Joodse en Israëlische instellingen

- Niveau 4 of zeer ernstig: als blijkt dat de dreiging ernstig en zeer nabij is. Niveau 4 gold in november 2015 even in het Brussels Gewest. Er was sprake van een echte ‘lockdown’. Ook tijdens de jaarovergang van 2007 naar 2008 was niveau 4 al even van kracht in Brussel. Toen werd het afgekondigd naar aanleiding van een dreiging in verband met plannen om de veroordeelde terrorist en voormalig profvoetballer Nizar Trabelsi uit de gevangenis te bevrijden. Het traditionele eindejaarsvuurwerk op de Brusselse Kunstberg werd toen afgelast.

Goed nieuws voor toeristen

“Het spreekt voor zich dat dit goed nieuws is voor de toeristische sector”, zegt Stef Gits, de woordvoerder van Toerisme Vlaanderen. “Wij werken met buitenlandse markten. Dat is onze corebusiness. Ten tijde van de aanslagen merkten we toch dat in sommige landen, zoals de VS, Japan en Australië, het thema terreur sterk leefde. Zij zaten er met een vergrootglas op en toeristen zijn erg gevoelig voor terreur en terreurdreiging.”

Zo’n drie maanden na de aanslagen begonnen de toeristen uit de buurlanden, Nederland, Frankrijk, Duitsland en Engeland, het snelst terug te keren naar Vlaanderen. Bij de verdere landen duurde het volgens Gits toch wel langer.

De voorlopige cijfers van 2017 zijn alvast hoopgevend. Voor het toerisme in Vlaanderen was 2015 een uitstekend jaar. De eerste negen maanden van 2017 waren 8 procent beter dan die van 2016 en zo’n 2 procent minder dan de eerste negen maanden van 2015.

Militaire vakbond tevreden

Sinds de federale regering in januari 2015 besliste om militairen in te zetten, brachten velen grotendeels hun tijd door in de Belgische straten tijdens Operatie Homeland. Hierbij leefden ze zoals tijdens een buitenlandse operatie: ze mochten niet naar huis, maar sliepen in de kazerne of op de luchthavens. Door de patrouilles op straat konden de militairen minder trainen voor buitenlandse operaties, met alle gevolgen voor hun paraatheid en vaardigheden, reageren de vakbonden.

Edwin Lauwerein van VSOA Defensie zegt: “Buitenlandse opdrachten, inzet in EU- of NAVO-operaties zijn onze echte corebusiness en een tool om de motivatie op te krikken. Ze bieden een geloofwaardiger internationaal imago en zijn een zinvolle invulling van het militair beroep.”

Politievakbond: meer werk

De verlaging van het dreigingsniveau is voor de politie niet per se goed nieuws, reageert Vincent Gilles, voorzitter van de liberale VSOA Politie. Hij wijst erop dat er keuzes gemaakt zullen moeten worden als politieagenten de opdrachten moeten uitvoeren die militairen tot nu toe op zich nemen. Voorlopig hebben de politiebonden wel nog geen duidelijk zicht op wat voor de politie de gevolgen zullen zijn van de verlaging van het dreigingsniveau.

“We gaan in elk geval opdrachten moeten uitvoeren die nu nog door het leger gedaan worden, of het nu al dan niet om een proportionele daling gaat van de legerinzet”, zegt Gilles. Bij de bekendmaking van de verlaging van het dreigingsniveau zei eerste minister Charles Michel maandagnamiddag dat het dreigingsniveau betekent dat er een “proportionele daling” van de militairen op straat komt.

De politie zal de opdrachten van het leger moeten overnemen net nu de politie zelf kampt met een personeelstekort van 10 procent, merkt Gilles op. “Bovendien blijft niveau 3 bestaan voor specifieke evenementen, de werkdruk zal dus hoog zijn.”