Solden bij gevechtsvliegtuigen: drie toestellen voor de prijs van twee

De volgende dagen pakt het Amerikaanse Lockheed Martin, producent van de F-35, uit met een heus charmeoffensief. Kiest de regering voor de F-35 van Lockheed Martin (LM) dan belooft LM een nauwe samenwerking met de Belgische industrie. LM zal deze week met verschillende bedrijven zoals Sabena Aerospace,  Sonaca (onderhoud en motoren) en ASCO (machineonderdelen) een intentieverklaring afsluiten dat een deel van de investering zal worden terug geïnvesteerd via hen.

Voor alle duidelijkheid, ook de twee andere kandidaten, het Brits-Duitse consortium Eurofighter (Typhoon) en Dassault (Rafale) hebben dat soort intentieverklaringen afgesloten, vaak met dezelfde bedrijven.

Europa laat toe dat bij grote defensie-uitgaven tot 40% van het geïnvesteerde bedrag mag terugvloeien. De investeringen moeten van Europa dan wel gebeuren in sectoren die de ‘strategische veiligheidsbelangen’ dienen van ons land. In de offerte somt de regering duidelijk op wat ze verstaat onder die sectoren: onderzoek naar (on)bemande wapensystemen, alles dat te maken heeft met controle- en communicatiesystemen, militaire toepassingen van hoogtechnologische sensoren en dataverwerking, onderzoek en ontwikkeling naar nieuwe materialen, systemen voor simulatie en training , bescherming van strategische infrastructuren zoals energie- en datanetwerken.  

De wapenproducenten krijgen dus een op maat gemaakt menu waarin ze een deel van de Belgische uitgaven terug kunnen investeren. Vanzelfsprekend is die lijst een evenwicht tussen wat van Europa moet en van wat er in België aan capaciteit en mogelijkheden om in te investeren aanwezig is.  

Als de producenten ruwweg anderhalf miljard euro moeten terug investeren is het dus zoeken waar ze dat dure geld kunnen “dumpen”. Daarbij moeten ze vanzelfsprekend rekening houden met alle “politieke gevoeligheden” in ons land. Volgens de verdeelsleutel gaat een meerderheid naar Vlaanderen, gevolgd door de andere gewesten. Liefst krijgen ook zo veel mogelijk provincies een deel van de koek.  

Daar wringt voor een deel het schoentje. In Franstalig België bevindt zich vandaag het grootste deel van de vliegtuigindustrie (Sabca, Sonaca, …) met wie vrij eenvoudig langetermijncontracten kunnen worden afgesloten voor assemblage en toekomstig onderhoud van gevechtstoestellen. In Vlaanderen met zijn vele kleine kmo’s lijkt het zoeken voor mastodont­bedrijven als LM naar firma's met wie langetermijn­defensie­contracten kunnen worden afgesloten. Vandaar dat ook investeringen in hoogtechnologisch onderzoek mogelijk zijn. Dat verruimt aanzienlijk de Vlaamse investeringshorizon waardoor wereldspelers als IMEC en spin-offs van de Vlaamse universiteiten in het vizier komen.  

Eurofighter Typhoon en het Franse Dassault beloven ons land een toegangsticket tot de ontwikkeling van een nieuw te ontwerpen en te bouwen Europees gevechtsvliegtuig. Maar dat is allemaal nog wel erg vaag. Ze beloven ook dat ons land volledig eigenaar wordt van alle systemen van de gevechtsvliegtuigen. Lockheed Martin geeft dan weer geen volledige toegang tot alle data en informatie van het nieuwe F-35-toestel, om veiligheidsredenen. Dat verhoogt deels de afhankelijkheid als externe gebruiker.

Alle spelers beloven jobs. Eurofighter wil nieuwe vestigingen openen en zet in op systemen om alle strategische data- en energiestromen te beveiligen. Dassault dreigt dan weer met het sluiten van vestigingen als ons land niet voor de Rafale kiest, maar biedt, buiten de officiële procedure, een veel ruimer terugverdieneffect aan.  

De grote verklaringen van de producenten van gevechtsvliegtuigen moeten met een korrel zout worden genomen. De economische return is een belangrijk punt in de offerte maar lang niet het enige. Bovendien lijkt het moeilijk om op dit vlak écht het verschil te maken. In tegenstelling tot het F-16-project is België (gelukkig?) niet mee in de ontwikkeling van de F-35, de Rafale en de Typhoon gestapt. Ons land zal dus maar in beperkte mate genieten van terugverdieneffecten, aangezien elke producent bestaande ontwikkelings- en productiecapaciteiten heeft.

O ja, de solden bij gevechtsvliegtuigen lopen dus nog tot 14 februari. Een beslissing over welke producent de 34 nieuwe gevechtstoestellen voor 3,6 miljard euro mag leveren wordt nog dit jaar verwacht. Solden mogen niet worden teruggebracht.