Waarom het woord "blank" niet weg hoeft

"We gebruiken bij voorkeur wit in berichten omdat blank in tegenstelling tot zwart een positieve connotatie heeft", legt hoofdredacteur Marcel Gelauff uit. Aanleiding voor de discussie was een reportage over blanke boeren in Zimbabwe. Excuseer, witte boeren.

Maar persoonlijk word ik er moe van.  Het lijkt wel een spelletje. En dat werkt dan ongeveer zo: een groep hypercorrecte vingerzwaaiers benoemt zichzelf tot geweten van de taal en gaat luidkeels roepen dat een bepaald woord een negatieve connotatie heeft, ook al staat daar niets van in Van Dale. Een nieuwe stadhuistalige formulering wordt gelanceerd. ("Witte mensen"? Echt?) Maar hoe onwennig ze ook aandoet, ze krijgt meteen een morele claim. Wie ze niet gebruikt is niet mee, ongevoelig of gewoon enggeestig.

Voor de media is het leuk: weer iets om over te debatteren. Al ontgaat het belang mij een beetje. Maar waar ik moe van word, is dat het spelletje eindeloos kan doorgaan. Moet er straks ook een nieuw woord komen voor "man"? Of voor "seks", "naakt", of "oud"? Mogen journalisten nog journalisten zijn of moeten we gevoelig zijn? Wie vindt dat dat te veel lijkt op "journaille" kan dan kiezen voor "mensen met een actualiteitsmediatie­verantwoordelijkheid"?  Ik zeg maar wat.

Bij de NOS is overigens geen sprake van een "ban" tegen het woord “blank”, wel van een voorkeur voor “wit”. In de mededeling staat:

“We gebruiken bij voorkeur wit in berichten omdat blank in tegenstelling tot zwart een positieve connotatie heeft. Blank roept associaties op met rein en schoon en zwart is dat dan blijkbaar niet.”

Maar daarmee zeg je toch weer tegen alle mensen die zonder bijbedoelingen "blank" gebruiken, dat ze kennelijk iets heel belangrijks hebben gemist, en dus te veroordelen zijn. Voor mij persoonlijk heeft "blank" helemaal geen connotatie. Ik denk bij blank helemaal niet aan iets positiefs, maar ook niet aan een koloniaal verleden of aan “blanke wapens”. Ik denk bij "blank" bijvoorbeeld aan de kleur van mijn huid. Punt.

Je kan ook niet in een dictatuur vervallen van iedereen die ergens een negatieve gevoeligheid bij heeft. Zwarte Piet gevoelig? Weg ermee. "Blank" gevoelig? Weg ermee! En wat als straks iemand zegt dat een hoofddoek op straat eigenlijk ook gevoelig ligt bij heel veel mensen in deze samenleving? Ook weg ermee? Je komt in een opbod van wederzijdse morele verontwaardiging waar je nooit meer uitkomt.

Bovendien maak ik me weinig illusies over de mate waarin de taal nog "bestuurd" kan worden vanuit de traditionele grote media. Je dreigt er vooral mee te bereiken dat het verschil tussen de taal van de grote media en de taal van de sociale media en de straat groter wordt. De vraag is of dat wenselijk is.

Hoelang zal het overigens duren voor iemand ontdekt dat bij “wit” óók positieve connotaties “gevoeld” kunnen worden: maagdelijk wit, een witte bruidsjurk, zuiverheid en “wit geld” tegenover “zwart geld”. Onlangs diende iemand bij mij een klacht in omdat hij vond dat VRT NWS niet mocht spreken van een "witte sneeuwlaag". Dat vond hij te confronterend voor zwarte mensen. Tja, wat moet je dan nog zeggen?

Terwijl Nederland kennelijk overschakelt naar “wit”,  is in de Verenigde Staten “white” volgens hetzelfde mechaniekje intussen vervangen door “Caucasian”. En als ik nu vind dat er aan de Kaukasus toch ook wel negatieve connotaties hangen? De burgeroorlog in Tsjetsenië bijvoorbeeld. Nog weer wat anders? Het spel van de gevoeligheden en van wederzijdse veroordelingen kan eindeloos doorgaan.

Mijn advies aan de hoofdredactie en de deontologische adviesraad zou zijn om hier geen enkele redactionele lijn over af te kondigen. Als de Vlamingen echt bereid zijn om in groten getale "wit" te zeggen in plaats van "blank", dan zal dat wel doorsijpelen naar onze redacties. Vroeg of laat zal de omschakeling dan spontaan gebeuren, maar laat de Vlamingen vooral zelf beslissen wat ze ermee doen. Soms moeten media niet te veel voorkeuren uitspreken en daarmee eigenlijk de mensen voorschrijven wat ze mogen of moeten zeggen. 

Een verdraagzame of respectvolle samenleving betekent net dat je elkaars tradities en onhebbelijkheden kunt verdragen zonder eindeloos te mieteren over gevoeligheden. De meeste Vlamingen bedoelen met het - overigens weinig gebruikte - woord “blank” helemaal niets "superieurs" of "neerbuigends" tegenover anderen. Daar begint een verdraagzame samenleving ook mee. Kunnen aanvaarden dat de ander geen slechte bedoelingen heeft.