Vlaamse archeologen zijn boos: 'Overheid laat erfgoed over aan de vrije markt'

Vlakbij de kerk van het Oost-Vlaamse Nevele zitten nog muurresten in de grond van een 11de-eeuwse donjon, het versterkte hart van een middeleeuws kasteel. Stel dat het Vlaams parlement de nieuwe wijzigingen in het onroerenderfgoeddecreet aanneemt en er een bouwproject op deze locatie komt, dan zouden archeologen geen kans krijgen om hier onderzoek te doen.

Twee vakorganisaties stellen daarom in een rondzendbrief de wijzigingen aan de kaak. Nu is het verplicht om vanaf 3.000 vierkante meter een archeologisch onderzoek te laten uitvoeren. Die grens zou echter voor veel bouwprojecten naar 5.000 vierkante meter worden opgetrokken.

Op die manier kan niet alleen het kasteel van Nevele, dat verschillende kleine bouwpercelen omvat, nooit worden onderzocht, ook het ondergrondse verleden van kleine dorpen en gemeenten zou voorgoed verdwijnen.

"De inkt van het vorige decreet uit 2016 is pas droog en het wordt al uitgekleed", zegt Wim De Baere, voorzitter van de Vlaamse Ondernemers in de Archeologie, een vereniging van bedrijven die zich professioneel met archeologie bezighouden. "Ook kleine steentijdlocaties, die niet bepaald sexy zijn, zouden nooit onderzocht worden."

Behalve het oppervlaktecriterium zijn er nog twee veranderingen die hem tegen de borst stuiten. "Bij bouwprojecten worden nu bedrijven ingeschakeld om het archeologisch onderzoek te doen", zegt De Baere.

"Met het nieuwe decreet zou de toetsing van dat onderzoek door de overheid ingetrokken worden en de erkenningscriteria voor archeologen zwaar versoepeld. Onze erfgoedzorg laat de overheid zo volledig over aan de vrije markt."

De archeologen denken dat de overheid is gezwicht voor lobbywerk vanuit de bouw- en landbouwsector. Maar de Boerenbond ontkent dat.

Toch is de bond zeker niet gewonnen voor het huidige decreet, geeft Saartje Degelin aan. "Archeologische bedrijven voeren nu inderdaad meer onderzoeken uit. Maar in de praktijk betekent dit dat ze dikke rapporten schrijven die veel kosten om tot de conclusie te komen dat ze eigenlijk niet nodig waren", zegt ze.

De Boerenbond pleit volgens haar voor minder onderzoeken, maar met meer archeologische kwaliteit. Op het kabinet van Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA), die met erfgoed is belast, valt te horen dat men precies dit nastreeft met de nieuwe aanpassingen. "Dit zal het draagvlak voor archeologisch onderzoek alleen maar ten goede komen", klinkt het.

Ook Kris Baetens, directeur van het Netwerk Architecten Vlaanderen, is 'best blij' met de nieuwe wijzigingen in het decreet.

"De criteria waar de archeologen aan moeten voldoen (niet enkel een diploma archeologie, maar ook een jaar veldervaring, YV) maakten dat er te weinig archeologen waren. Wat dan weer voor vertragingen zorgde", zegt hij. "Wij denken dat het met de nieuwe criteria zeker mogelijk moet zijn om waardevol onderzoek te doen."

Bedrijven

Het probleem met archeologie, vindt Philippe Crombé, professor Archeologie aan de UGent, is echter dat de waarde ervan moeilijk is in te schatten. "Het is niet aan de Boerenbond om een oordeel te vellen over archeologisch onderzoek."

Anderzijds passen de decreetswijzigingen in een trend waarbij archeologisch onderzoek steeds meer in de privésector terechtkomt. De bouwheer betaalt voor het onderzoek en die ligt niet bepaald wakker van de kwaliteit. "Als je wetenschap commercialiseert, telt enkel nog de prijs", zegt Crombé.

"Wij zijn al langer vragende partij om meer bij opgravingen te worden betrokken. Want nu wordt alles door de bedrijven gedaan. Wij als universiteit komen er nauwelijks nog aan te pas. En als zij slecht werk leveren, kunnen wij er nadien ook niets meer mee doen."