Duitse autobouwers testten uitlaatgassen op mensen: "Dit zou wel eens voor omslag kunnen zorgen"

Opnieuw komen Duitse autobouwers onder vuur te liggen. Zo’n 25 gezonde mensen moesten in 2013 en 2014 in het universitair ziekenhuis van Aken meerdere uren verschillende concentraties aan stikstofdioxide (NO2), een gas dat vrijkomt bij verbrandingsprocessen en kan zorgen voor ontstekingen of irritatie van de luchtwegen, inademen. Het onderzoek gebeurde op vraag van de European Research Group on Environment and Health in the Transport Sector (EUGT), die werd gefinancierd door Volkswagen, BMW en Daimler.

Volgens het rapport, dat in handen is van Duitse kranten, dook er bij de proefpersonen “geen reactie” op na het inhaleren van de stikstofdioxide. Ook zou het gas niet voor een “ontstekingsreactie in de luchtwegen” hebben gezorgd. Vorige week werd al bekend dat er in 2014 in de Verenigde Staten, ook op vraag van EUGT, een studie werd uitgevoerd op tien apen. Zij moesten vier uur lang uitlasgassen inademen van een Volkswagen Beetle en een oude Ford F-250 pick-uptruck om aan te tonen dat oudere dieselwagens een stuk vervuilender zijn.

Volkswagen verontschuldigde zich afgelopen weekend voor de dierproeven. Daimler laat nu verstaan onthutst te zijn over de proeven op mensen. “Wij zijn geschokt door de opzet en de uitvoering van de studie, die wij ten sterkste veroordelen”, klinkt het in de Süddeutsche Zeitung. Daimler geeft aan dat er een intern onderzoek wordt opgestart, maar stelt eveneens dat het geen invloed had op de studie. Dat laatste lijkt ongeloofwaardig: managers van Volkswagen, BMW én Daimler maakten deel uit van het bestuur van EUGT en staan genoemd in onderzoeksrapport.

Buitenlucht

Ignaas Devisch, professor medische filosofie en ethiek (UGent/Arteveldehogeschool), begrijpt niet hoe deze studie tot stand is gekomen. “Ik val hiervan achterover. Onderzoek moet beginnen vanuit een niet-schade-beginsel. Proefpersonen mogen geen schade oplopen of het risico moet zo beperkt mogelijk zijn. Als je mensen doelbewust blootstelt aan NO2, waarvan de schadelijkheid toch is vastgesteld, dan zijn we ver van huis.”

In een reactie bevestigt het universitair ziekenhuis van Aken dat de studie is uitgevoerd op vraag van EUGT. "De onderzoeksaanvraag werd door de ethische commissie bekeken en goedgekeurd."

De 25 proefpersonen werden gedurende drie uur blootgesteld aan verschillende concentraties stikstofdioxide. Zij kregen achtereenvolgens 0, 0.1, 0.5 en 1.5 ppm (deeltjes per miljoen) toegediend, waarbij de effecten op hun longfunctie werden nagegaan. Volgens de WHO kunnen gezonde proefpersonen pas acuut last kunnen krijgen van de luchtwegen als zij worden blootgesteld aan minstens 1 ppm, een concentratie die normaliter niet voorkomt in de buitenlucht. Om een idee te geven: in een tunnel kan de concentratie NO2 oplopen tot minstens 0.5 ppm, terwijl wie kookt op een gasfornuis tot 1.1 ppm kan binnenkrijgen.

Onethisch

Milieu-epidemioloog Tim Nawrot (UHasselt) geeft aan dat zulke experimenten op mensen vaker gebeuren. “Ik zie het probleem niet. Het gaat hier om gezonde mensen, die worden blootgesteld aan concentraties die ze tijdens andere situaties kunnen oplopen. Zij kunnen wel korte nadelige effecten ondervinden. De duur van drie uur is misschien wel wat lang, maar arbeiders die in tunnels moeten werken, komen zulke concentraties ook tegen. Vergeet ook niet dat je zulke studies moeilijk in de buitenlucht kunt doen, omdat je dan moeilijk kunt nagaan wat het specifieke effect is van NO2 zonder blootstelling aan bijvoorbeeld roet.”

Ook pneumoloog Ben Nemery (KU Leuven) maakt geen bezwaar. “Er zijn talloze studies geweest waarbij mensen zijn blootgesteld aan de uitstoot van diesels, zelf bij hartpatiënten terwijl ze fietsten” Zowel Nawrot als Nemery plaatsen wel vraagtekens bij de financiering van het onderzoek. “Het onethische karakter hiervan kan schuilen in het feit dat ze op voorhand al weten dat ze geen negatieve effecten gaan vinden”, zegt Nemery. “Dit soort studies worden gebruikt om te zeggen dat er niets aan de hand is.”

In politieke kringen zorgen de proeven voor de nodige ophef. Groen vraagt dat de federale regering vertegenwoordigers van Volkswagen op het matje roept. In Duitsland zegt regeringswoordvoerder Steffen Seibert dat de onderzoeken op ethisch vlak “op geen enkele manier te rechtvaardigen” zijn. “Autofabrikanten moeten schadelijke stoffen verminderen en de grenswaarden respecteren, niet het zogezegde onschadelijke karakter ervan bewijzen.”

Het is nog onduidelijk hoe schadelijk de nieuwe onthullingen zijn voor Volkswagen, dat in 2015 onder vuur kwam te liggen nadat duidelijk werd dat de fabrikant sjoemelsoftware gebruikte zodat auto’s voldeden aan de wettelijke uitstootnormen. “Het grote publiek had er tot nu toe weinig boodschap aan, zeker op vlak van verkoop”, zegt Tony Verhelle, senior writer bij Autogids. “‘Zolang de wagen maar goed rijdt’, was de teneur. Testen op mensen zouden wel eens voor een omslag kunnen zorgen. Het valt moeilijk te voorspellen, maar dit kan in het gezicht van de autobouwers ontploffen.”