Aartsbisschop De Kesel getuigt op proces tegen 'Diaken des Doods': "Nooit klachten ontvangen"

"Ik ben in 2010 aangesteld als bisschop van Brugge en ik had geen nauw contact met Ivo Poppe. Ik herinner me wel dat hij me een brief heeft geschreven eind 2010, waarin hij vroeg om ontslagen te worden van de verantwoordelijkheid als aalmoezenier", stak de aartsbisschop van wal. Poppe werd in die periode immers fulltime benoemd als diaken in de federatie Wevelgem. "Ik heb dat aanvaard, die twee waren niet te combineren. Bij zijn benoeming heb ik dan ook kort met hem gesproken."

Tijdens het proces lieten de meeste getuigen zich lovend uit over het werk van de diaken. "Ik kan alleen getuigen dat ik nooit klachten gehoord heb over hem, er zijn nooit negatieve berichten gekomen over de uitoefening van zijn taak", aldus Jozef De Kesel. Het bisdom had de feiten uiteraard absoluut niet verwacht. We waren natuurlijk onthutst, zoals iedereen. We hebben de nodige maatregelen getroffen. Die waren noodzakelijk, want hij zat in de gevangenis en kon zijn taken niet uitoefenen. De bisschop benoemt en kan ontslaan, wat dan ook is gebeurd. Omwille van de feiten die hij bekend had, hebben we geoordeeld dat hij zijn taken als diaken niet verder kon uitoefenen."

De aartsbisschop had na de feiten contact met de echtgenote van de beschuldigde. "Ik ken Lutgarde beter, omdat ik met haar frequenter contact had. Ze was ook lid van de pastorale raad. Ik heb haar in de mate van het mogelijke proberen bijstaan in haar verdriet en heb geholpen om werk te zoeken." Niemand van de mogelijke slachtoffers zocht contact bij het bisdom. Op het proces stelden opvallend genoeg ook enkel het ziekenhuis en het bisdom zich burgerlijke partij. "Men heeft ook geen contact gevraagd, denk ik."

Ivo Poppe stuurde vanuit de gevangenis enkele brieven naar De Kesel, die er ook kort op antwoordde. De verdediging vroeg of de kerk Ivo Poppe kan vergeven. "Je kan nooit iemand herleiden tot wat hij gedaan heeft. En er is zeker kans voor vergeving. Anderzijds moet er ook recht geschieden, daarom zitten we hier. Het ene spreekt het andere niet tegen. Het is niet aan mij om recht te spreken, dat is aan de rechters en de jury." Meester Jan Leysen, advocaat van het bisdom, vroeg of er nog andere mogelijkheden zijn dan doden of laten lijden. "Men moet goed beseffen dat men raakt aan de fundamenten zelf van onze beschaving. Er is daar een grens die men overschrijdt", antwoordde de aartsbisschop.

De verdediging wilde de aartsbisschop vooral laten getuigen over het conflict tussen de beschuldigde en priester Marc Frenay. Op dat moment was Jozef De Kesel echter nog geen bisschop van Brugge. "We konden natuurlijk moeilijk oud-bisschop Vangheluwe vragen, want die is verdwenen", aldus meester Filip De Reuse. Uiteindelijk werd Frenay overgeplaatst. "Ik ben niet in detail op de hoogte, maar dat gebeurt nog in de kerk. Het is menselijk dat er moeilijkheden en wrijvingen zijn."

Vrienden en kennissen van de beschuldigde vertelden vandaag over de manier waarop hij steeds klaarstond om mensen te helpen. Ook in de gevangenis heeft hij als fatik een vertrouwensfunctie.

Lieven Vervenne legde uit hoe Poppe de taak van 'hoofdboekenbedeler' vervulde bij het Davidsfonds. "Die taak vroeg veel tijd en begrip, maar hij deed dat heel goed. De hele goegemeente was stomverbaasd toen we hoorden over de feiten." Ook Vera Hoorens had zoiets nooit van Poppe verwacht. "De agenten vertelden dat Ivo vermoedelijk elke kans aangreep om iemand die erg leed het leven te beëindigen. Maar bij mijn moeder heeft hij meer dan eens de kans gehad en die niet genomen. Mijn moeder heeft Ivo altijd erg vertrouwd en zal zeker kenbaar gemaakt hebben dat ze niet langer wilde lijden."

De getuige herinnerde zich hoe de beschuldigde altijd klaarstond om mensen te helpen. "Dat ging over praktische dingen zoals boodschappen doen, maar ook om serieuze problemen of levensvragen te bespreken." Ivo Poppe zette ook een netwerk op om oudere en zieke mensen te bezoeken. "Het is zo belangrijk om die eenzaamheid te doorbreken. Die mensen krijgen een nieuw perspectief. Verlangen is etymologisch precies hetzelfde als verlengen. Hun leven werd effectief verlengd door Poppe, ze kwijnden niet meer weg in die eenzaamheid", aldus Eddie Gheysens.

Verschillende getuigen probeerden de feiten te nuanceren. "Iemand uit zijn lijden verlossen, laten inslapen, het leven ontnemen, verstikken, afmaken, vermoorden. Al die termen zitten in mijn dagvaarding onder dat ene woordje moord", aldus Jules Mauroo. Ook een psycholoog, die ooit zelf patiënt was in het Sint-Jorisziekenhuis van Menen, toonde begrip voor de diaken. "Als je geconfronteerd bent met lijden, dood en terminale mensen wordt als gelovige de drempel tussen leven en dood verlaagd. Heel wat van zijn collega's zaten met hetzelfde probleem, daarom is er nu de wet op de euthanasie. De maatschappij is dus een beetje mee verantwoordelijk", verklaarde Frits Peters.

In de gevangenis van Ieper werkte Ivo Poppe als fatik, onder andere bij het uitdelen van de maaltijden. "Dat is wel een vertrouwensfunctie, niet iedereen kan zomaar fatik zijn. Hij doet dat perfect, vind ik", getuigde een cipier. Ook in de omgang met de andere gedetineerden zijn er geen problemen. "Er zitten moeilijke gevallen, zoals jongeren die arrogant kunnen zijn, maar Ivo lost dat op een perfecte manier op. Ik had ook de indruk dat hij spijt heeft over alles."

De beschuldigde leerde van een psychotherapeut om zich assertiever op te stellen in de gevangenis. "Voor een man van zijn leeftijd vind ik het heel begrijpelijk dat het serieus wennen en aanpassen was. Ik zou er alleszins niet graag verblijven", aldus Peter Deruyck.

Volgens de burgerlijke partij moet de Wevelgemse diaken veroordeeld worden voor een hele reeks moorden en de moord op zijn moeder. "Het motief doet er niet toe", aldus meester Sarah Leysen. Haar vader meester Jan Leysen legde in zijn pleidooi uit waarom het bisdom zich burgerlijke partij stelde in de zaak. "We hebben het gevoel dat hier gesproken wordt over goed doen, met een katholieke saus overgoten. Het geloof wordt niet aangewend als een alibi, maar wel als een aanleiding. Hij deed zogezegd zijn plicht als katholiek." De advocaat noemde het schokkend dat Poppe na de feiten op zijn grootoom het slachtoffer nog een kruisje gaf. "Er zal niet meer gedood worden in naam van het geloof. Niets wordt meer misbruikt dan het geloof, weten we uit de actualiteit."

Ivo Poppe blijft beweren dat hij zich de namen van de meeste slachtoffers niet kan herinneren. "Het was een pijnlijke doodstrijd van telkens vijf minuten. Een monster herinnert zich dat misschien niet, maar Ivo Poppe wel." De beschuldigde omschrijft het graag als mensen "verlossen uit hun lijden". "Ik hoor dat niet graag. Het was een straf die die mensen niet verdiend hebben. Als verpleger moest u weten dat dit geen verlossing is."

Ten slotte anticipeerde meester Leysen nog op het pleidooi van de verdediging, die mogelijk zullen aanvoeren dat Poppe uit onweerstaanbare dwang handelde. "We weten dat het moeilijk is op zo'n afdeling, maar er zijn vele uitwegen. Het is niet dood doen of laten afzien, er waren wel diverse andere keuzes."

Meester Sarah Leysen begon haar pleidooi door te verwijzen naar de mooie woorden van Poppe. "We weten niet altijd wat hij bedoelt. Maar zijn daden zeggen meer dan woorden." Van een veranderende tijdsgeest is volgens de advocate geen sprake. "De tijdsgeest rond moord is niet veranderd en die zal ook nooit veranderen. Dat blijft een universele waarde, dat doet men niet."

De burgerlijke partij is van oordeel dat de beschuldigde duidelijk met voorbedachte rade handelde. "Hij is altijd een rustig en beredeneerd man, ook in die zaken. Hij verklaarde dat hij soms twee tot drie dagen nadacht over zijn plan. Bij elke stap kon hij stoppen, maar hij voerde zijn plan uit." Naar eigen zeggen handelde de diaken uit barmhartigheid. "Maar het motief doet er niet toe. Dat is iets voor de strafmaat, maar hij moet veroordeeld worden voor moord en moedermoord."

Meester Leysen verwees kort naar de verschillende feiten die de beschuldigde bekende. Zo was zijn grootoom Leo Vanhaverbeke in 1986 al comateus, waardoor hij zijn toestemming zelfs niet kan gegeven hebben.

Over de feiten op Irma Parmentier in 1993 trok Poppe zijn bekentenissen in. "Maar ze waren wel even gedetailleerd als over de andere feiten. In plaats van te bekennen, biedt hij hier zijn excuses aan voor zijn verkeerde verklaring. Hij heeft toegeslagen toen haar kleindochter weg was en toen zijn collega's koffiepauze hadden." Ook over de moord op Marguerite Blondeel in 1996 wijzigde hij zijn verklaringen. "Het zou kunnen met kleine dosissen insuline, maar dat laat ik aan jullie over en daar ga ik verder niet op in."