Opstand in Aden, het einde van de droom/nachtmerrie van het eengemaakte Jemen
De machtsovername van de havenstad Aden door zuidelijke separatisten, breekt meer dan enkel wat overbleef van Jemen in stukken. Ook de relatie tussen Saudi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten lijkt te verzuren, want beiden steunen nu tegengestelde partijen in Jemen.
Het heeft eigenlijk lang geduurd, de onnatuurlijke gelegenheidsalliantie tussen de "internationaal erkende regering van Jemen" en de zuidelijke separatisten die al langer droomden van een apart Zuid-Jemen. Samen hebben ze de voorbije jaren verhinderd dat de sjiitische Houthi's uit het noorden de zuidelijke havenstad Aden innamen, maar daarmee hield het ook op wat gemeenschappelijke belangen betrof.
De facto hadden de zuidelijke separatisten al sinds begin vorig jaar zo goed als heel Aden in handen
Het voorbije weekend namen de zuidelijke separatisten van de STC (Southern Transitional Council) het presidentiële paleis en de overheidsgebouwen in Aden in. De facto hadden ze sinds begin vorig jaar al zo goed als de hele stad in handen. Die "regering" speelt al lang geen echte rol meer en president Abdur Rabbuh al-Hadi leeft de facto in ballingschap in Saudi-Arabië.
Hadi zelf komt dan wel uit het zuiden, hij geniet daar weinig krediet, want als medestander van voormalig dictator Abdullah Saleh -van wie hij in 2011 de macht overnam- wordt hij door veel zuiderlingen beschouwd als een "collaborateur" met de corrupte regering uit het noorden. (Lees verder onder de foto).
The South will rise again (in Yemen)
Het zuiden met Aden als belangrijkste stad heeft zich nooit goed gevoeld in Jemen. Tussen 1967 en 1990 was Zuid-Jemen een marxistische staat die na de Koude Oorlog zonder Sovjetsteun viel. Nadien ging dat Zuid-Jemen met tegenzin een fusie aan met het veel conservatievere Noord-Jemen. In 1994 mislukte een afscheidingsoorlog en de repressie door de noordelijke president Abdullah Saleh verzuurde de relaties nog verder.
Veel land, bedrijven en infrastructuur werden toen geconfisceerd en kwamen in handen van noordelijke aanhangers van Saleh. Uit protest ontstond in 2007 de Hirak al-Janubi (Zuidelijke Beweging) die ijverde voor autonomie, maar geen gehoor kreeg, ook niet toen volksprotest in 2011 Saleh tot aftreden dwong en hij werd opgevolgd door zijn adjunct, huidig president al-Hadi.
Na de mislukte afscheidingsoorlog in 1994 werden veel land, bedrijven en infrastructuur in het zuiden geconfisceerd en toegewezen aan Noord-Jemenieten
De burgeroorlog die in 2014 uitbrak, opende perspectieven. Toen de regering uit het grootste deel van het noorden inclusief de hoofdstad Sanaa werd verdreven, werd Aden de facto de nieuwe hoofdstad. Het leger had de milities van de Hirak nodig om zich de sjiitische Houthi-rebellen uit het noorden van het lijf te houden. Nu heeft die regering dus zelfs Aden niet meer in handen. Daarbij moet gezegd worden dat de zuidelijke milities met geweld noorderlingen van hun betwiste eigendommen verjagen.
De zuidelijke Hirak is de kern van de STC-raad die naast de nieuwe topfiguur Aidarus al-Zubaydi twee ministers en een aantal gouverneurs van zuidelijke provincies omvat. Dat lijkt erg op een overgangsregering voor een nieuw Zuid-Jemen, dat uit zijn as lijkt te verrijzen. De volgende maanden zal blijken of dat zich beperkt tot Aden of ook voet aan de grond heeft in de veel grotere oostelijke regio Hadhramawt en verderop het vroegere koninkrijk al-Mahrah aan de grens met Oman. Want ook daar leeft groot ongenoegen over de corrupte regering van Jemen, maar of die regio's ook voeling hebben met Aden is een andere vraag. Voor kaarten over de frontlijnen in Jemen, zie website van de European Council on Foreign Relations (ECFR). (Lees verder onder de foto).
Saudi's tegenover de Emiraten
De allianties in Jemen verschuiven dus evenveel als het woestijnzand. Eind 2017 kwam er een breuk tussen de troepen van ex-president Saleh en de sjiitische Houthi's die samen het noorden van Jemen controleren. Saleh die in een vorig leven de Houthi's vervolgde, er dan mee samenwerkte, wou opnieuw van kamp verwisselen, maar werd daarop doodgeschoten.
Nu breekt die andere alliantie tussen "regering" en zuiderlingen, maar tegelijk groeien er ook spanningen tussen de Arabische "bondgenoten" die tegen de Houthi's optrokken. De Saudische en Soedanese troepen die al sinds 2015 in Jemen tegen de Houthi's vechten, kozen nu de kant van de regering-Hadi. Een groot deel van de grondtroepen in Jemen werd echter geleverd door de Verenigde Arabische Emiraten, die de zuiderlingen steunen en opleiden.
Dat kan zware gevolgen hebben, want als de VAE hun eigen weg gaan, verliest Saudi-Arabië opnieuw een Arabische bondgenoot in de Golfregio na het conflict met het emiraat Qatar. Dan blijven enkel nog Koeweit en het kleine Bahrein pro-Saudisch. Iran zal het graag zien; de Verenigde Staten als bondgenoot van Saudi-Arabië veel minder. Vergeet ook niet dat terreurgroepen zoals Al Qaeda en meer recent ook IS in Jemen voet aan de grond gekregen hebben. Zij vechten tegen alle andere partijen.
Het "verenigde Jemen" is dus weg, samen met zijn stichter Saleh. De Houthi's lijken Noord-Jemen stevig in handen te hebben en daarmee lijkt het oude sjiitisch-zayditische overwicht daar hersteld. Het zuiden met Aden lijkt opnieuw een aparte staat te worden, zij het niet langer marxistisch. De hamvraag is wat er zal gebeuren in de Hadhramawt en al-Mahrah in het oosten. Gaan die onder de Saudische paraplu hun eigen weg of kiezen ze voor het nieuwe Zuid-Jemen? In Zuid-Arabië is niets zeker.
