Eén jaar lage-emissiezone in Antwerpen: is de lucht nu schoner in de koekenstad?

De Antwerpse lage-emissiezone (LEZ) geldt in het gebied binnen de Singel en op Linkeroever. Sinds 1 februari 2017 mogen voertuigen op benzine, aardgas of lpg alleen in die zone rijden als ze minstens euronorm 1 hebben, voor dieselvoertuigen ligt de norm hoger - zij moeten minstens euronorm 4 hebben. Verschillende duizenden oude en dus vervuilende voertuigen zijn het afgelopen jaar buiten de Antwerpse binnenstad gebleven.  Er worden nog maar weinig automobilisten betrapt met een foute wagen, hun aantal is gedaald tot 1 procent, zegt het kabinet van schepen van Milieu Nabila Ait Daoud.  Wat het theoretische effect is van dat schonere wagenpark op de luchtkwaliteit, zal de schepen eind deze maand bekendmaken. 

Het afgelopen jaar zijn er extra meetpunten geïnstalleerd in Antwerpen om de luchtkwaliteit te monitoren. Maar het is nog te vroeg om uitspraken te doen over de impact van de LEZ. "Alle meetgegevens worden nu geanalyseerd, vergeleken en geïnterpreteerd", zegt Katrien Smet van de Vlaamse Milieumaatschappij. "Betrouwbare resultaten kunnen we pas in het najaar bekendmaken."

Maar wat kán het effect zijn van een jonger wagenpark? Frans Fierens van de Intergewestelijke Cel voor het Leefmilieu (IRCEL) is niet zo optimistisch over de nieuwste dieselauto's. Die hebben vaak wel een efficiënte roetfilter maar ze stoten nog altijd veel stikstofoxiden uit in realistische rijomstandigheden (cf. dieselgate). Volgens Fierens scoren sommige dieselwagens met euronorm 5 slechter dan auto's met euronorm 3 en 4 of zelfs 1 of 2. Hij verwijst naar een artikel van Ircel, met resultaten van metingen in Elsene tussen 2012 en 2017 - in vijf jaar tijd zijn de concentraties stikstofdioxide niet gedaald, terwijl de roetconcentraties wel met 60 procent zijn afgenomen. 

Experts zijn het erover eens dat je op twee paarden moet wedden om de leef- en luchtkwaliteit betekenisvol te verbeteren. VUB-onderzoeker Filip Meysman: "De lage-emissiezone van Antwerpen is een goede en moedige beslissing geweest, het heeft de mensen doen inzien dat er iets moet gebeuren, dat het zo niet verder kan. Antwerpen is een trendsetter maar de LEZ blijft louter een ingreep op de technologie. Daarnaast zijn maatregelen nodig waardoor we ons gedrag wijzigen en minder met de auto gaan rijden,  zoals het circulatieplan van Gent." Gent overweegt ook om een LEZ in te voeren, Meysman is er zeker van dat dat in combinatie met het circulatieplan de luchtkwaliteit zal bevorderen. Maar ook voor Antwerpen is hij hoopvol: "Het stadsbestuur heeft met burgerbewegingen en actiegroepen afspraken over een modal shift - tegen 2030 moet de verhouding autoverkeer/duurzaam verkeer 50/50 zijn in plaats van 60/40 nu."

Ook professor Roeland Samson van de Universiteit Antwerpen pleit voor de twee pistes - technologie en gedrag. "Je bereikt zoveel meer als je ervoor zorgt dat er minder auto's rijden, zoals in Gent. Of zoals in Stockholm of Londen, waar automobilisten een tolheffing betalen." Zo'n tolheffing klinkt afschrikwekkend, maar volgens Fierens waren er in Stockholm uiteindelijk veel voorstanders omdat de leefkwaliteit er zo sterk op vooruit was gegaan.  

De luchtvervuiling in Vlaanderen is de afgelopen jaren wel wat afgenomen, zegt Samson, maar dat geldt niet voor de stadscentra. "Het Airbezenproject heeft aangetoond dat de lucht in onze steden minder goed is dan buiten de kernen. Dat is een gevolg van de verkeerscongestie en komt doordat de lucht in de stad blijft hangen want de wind kan niet tot in de straten doordringen. Voor betere lucht moeten we dus echt ingrijpen op de verkeersstromen, een LEZ alleen zal niet volstaan."

Wie de LEZ-zone in rijdt met een voertuig dat niet conform is, krijgt een boete van 125 euro. Tot eind november zijn er 77.102 boetes uitgeschreven voor voertuigen met een Belgisch kenteken. Ook 167 buitenlanders zijn staande gehouden en hebben een boete betaald. Dat heeft de stad 9,6 miljoen euro opgeleverd. Sinds begin dit jaar zijn de boetes verhoogd, overtreders betalen sindsdien 150 euro. 

Er zijn ook 14.048 dagpassen toegekend en 4361 mensen hebben 350 euro betaald voor een jaarpas.