Op sociale media in Soedan worden advertenties gericht op de Syrische gemeenschap in het land. “Geïnteresseerd in de Soedanese nationaliteit? Bel dit nummer”, is er te lezen. In het Afrikaanse land hebben intussen zowat 100.000 Syriërs hun toevlucht gezocht, maar niet allemaal willen ze daar blijven, omdat Soedan kampt met eigen conflicten en een economie die lijdt onder economische sancties. Syriërs komen er terecht omdat ze zonder visum naar Soedan kunnen reizen - naar Turkije, Libanon, Jordanië en Egypte is dat intussen niet meer mogelijk.

De advertenties op Facebook zijn gericht op die (vermogende) groep van Syrische vluchtelingen. Het onderzoek van News Deeply heeft aangetoond dat achter die advertenties een netwerk zit dat reikt tot de top van het regime in Khartoem. De jongere broer van al-Bashir, bijgenaamd “de haai”, zou dus betrokken zijn bij deze zwarte markt. Dat beweren alleszins makelaars, smokkelaars en een overheidsbron met wie de nieuwssite sprak. Dat werd ook bevestigd door Ameen Omar al-Ameen, die tot vorige zomer toegang had tot de inner circle van de al-Bashirs. Abdullah al-Bashir werd maandenlang om een reactie gevraagd, maar antwoordde niet.

Met een Soedanees paspoort moeten Syrische vluchtelingen niet de gevaarlijke oversteek van de Middellandse Zee wagen. Vanuit Khartoem kunnen ze in de plaats daarvan een rechtstreekse vlucht nemen naar een Europees land. Eens geland, vragen ze met hun Syrische documenten asiel aan. Hoeveel Syriërs gebruik maken van die route, is onduidelijk, maar gezien de vele smokkelaars in Khartoem en de openlijke advertenties op Facebook vermoedt News Deeply dat de handel bijzonder goed loopt. Een gewoon paspoort kost 10.000 dollar.

Er is een heel netwerk van tussenpersonen, maar de verkopers en smokkelaars wezen tegenover News Deeply allemaal naar “de haai”. “Ik ken veel mensen die via Abdullah een paspoort kochten, al koopt niemand rechtstreeks via hem”, zegt al-Ameen.

Begin 2017 gonsde het in Khartoem al van de geruchten dat de broer van de president betrokken was bij de paspoortenhandel. De president belegde toen een persconferentie waarin hij de geruchten ontkende. Hij beloofde een onderzoek, maar een jaar later zijn over dat onderzoek geen verdere details bekend.

Het gaat om een tweede manier waarmee de elite in Khartoem geld verdient aan de vluchtelingencrisis. Half januari berichtte News Deeply al dat de Soedanese veiligheidsdiensten betrokken zijn bij de smokkel van vluchtelingen vanuit Oost-Afrika. Soedan stelt zich tegenover Europa echter voor als een partner in de vluchtelingencrisis, en Khartoem krijgt daar ook aanzienlijke middelen voor. Het in 2014 opgerichte Khartoum Process kende Soedan met een “Speciale Maatregel voor Soedan” al 122 miljoen dollar toe.