'Ik heb niet het recept gevonden om het tij te keren’, zei de afscheidnemende voorzitter van Unizo Boom vorige week in de media. Leegstaande panden schrikken potentiële Boomse winkeliers af, en het handelscentrum takelt af. ‘Een organisatie als de onze is nodig. Al is het maar om af en toe op elkaars schouder uit te kunnen huilen van miserie.’Reden tot huilen heeft de middenstandsorganisatie wel. Van de bijna 300 handelspanden in Boom staat bijna een vijfde leeg. Geen enkele Vlaamse gemeente doet slechter.

In heel het land neemt de leegstand toe. Op 1 januari 2018 stonden maar liefst 21.027 winkelpanden leeg, zo zegt dataspecialist Locatus, die de cijfers verzamelde. Die zijn samen goed voor een lege oppervlakte van bijna 2,6 miljoen vierkante meter, of maar liefst 364 voetbalvelden. Het is al het tiende jaar op rij dat de leegstand stijgt. In een decennium is de leegstand verdubbeld, van 5 procent naar 10,1 procent. De cijfers slaan niet alleen op winkels, maar ook op andere handelspanden zoals cafés en restaurants.

Locatus wijst erop dat de nieuwe winkelpanden een grote bijdrage leveren aan de stijgende leegstand. ‘Vorig jaar zijn er 1.200 nieuwe panden opgeleverd die nog altijd leeg staan’, zegt Gerard Zandbergen. ‘Zonder de toevoeging van die nieuwe panden was de leegstand gedaald.’Veel handelspanden worden gebouwd zonder dat er al een huurder of koper op het oog is, en dat is dus een groot risico.De winkels zitten in de hoek waar de klappen vallen. De omzet loopt immers terug, en e-commercebedrijven pikken marktaandeel in. Daardoor is er minder winkelruimte nodig.

Shoppingcentra

Maar volgens Luc Ardies, retailexpert bij Unizo, is dat niet de hoofdreden voor de leegstand. ‘Online shopping is goed voor zes procent van de Belgische verkoop. De impact is relatief klein.’

Vooral in de klassieke winkelstraat tiert de leegstand welig. Baanwinkels en vooral shoppingcentra hebben er veel minder last van. Daar staat slechts 2,8 procent van de winkeloppervlakte leeg. Volgens Ardies slagen shoppingcentra er beter in om de leegstand aan te pakken. ‘Hun grote troef is dat ze alles netjes bij elkaar hebben. Er is één centraal management die zorgt voor een mooie mix van winkels en horeca.’Sommige steden hebben wel een centrummanager, maar die heeft het vaak niet onder de markt. En zo bedreigen shoppingcentra de winkels in de steden. ‘Mensen willen een zaterdagnamiddag geanimeerd worden. Als ze kiezen voor de periferie dan gaan ze niet naar de winkelstad’, zegt Ardies.Heel wat steden pakken de leegstand aan met een leegstandtaks. Ook de Vlaamse regering probeert met een nieuwe maatregel de trend te keren. Wie in een winkelarm gebied een leegstaande winkel ombouwt tot een woning moet vijf jaar lang geen onroerende voorheffing betalen.